Import oraz obrót zbożem i rzepakiem z Ukrainy – skuteczność działań organów państwa

W 2022 r. nastąpiło gwałtowne zwiększenie ilości sprowadzonego do Polski zboża z Ukrainy, w szczególności pszenicy i kukurydzy, a także rzepaku. O ile w 2021 r. import pszenicy z Ukrainy do Polski wyniósł 3,1 tys. ton, to w 2022 r. było to już ok. 523 tys. ton, z kolei import kukurydzy również wzrósł z 6,2 tys. ton do 1854 tys. ton, zaś rzepaku – z 86 tys. ton do 662 tys. ton. Było to możliwe dzięki wprowadzonej przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej w maju 2022 r. liberalizacji handlu z Ukrainą, polegającej na zniesieniu należności celnych przywozowych oraz zawieszenia kontyngentów taryfowych na towary importowane. Większość tych produktów, zamiast dotrzeć tranzytem do krajów cierpiących na ich niedobór, spowodowany rosyjską blokadą eksportu drogą morską przez Morze Czarne, pozostała w Polsce. Zakłócenia cen i skupu na krajowym rynku rolnym oraz protesty i oczekiwania polskich rolników były przyczyną podjęcia przez NIK kontroli doraźnej działań organów państwa dotyczących tej sytuacji. W ocenie Izby spóźnione, niepoparte odpowiednimi analizami i przede wszystkim nieskuteczne starania podjęte przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w związku ze zwiększonym importem ukraińskich zbóż i rzepaku nie rozwiązały tego problemu.

ABSTRACT

Import and Trading of Crops and Rape from Ukraine – Effectiveness of State Bodies’ Activities

In 2022, the import of wheat from Ukraine to Poland increased by almost 17,000 percent, while the import of corn – by almost 30,000 percent. From January 2022 to April 2023, 541 entities imported 4.3 million tonnes of crops and oil producing plants in total, PLN 6.2 billion worth. Most of these products – instead of reaching, in transit, the countries that suffered their shortages, due to the Russian blockade on export through the Black Sea – stayed in Poland. Disrupted prices and purchases on the Polish market, as well as the protests and expectations of Polish farmers, were the reason why NIK undertook an ad hoc audit of state bodies’ activities in this situation. In the opinion of NIK, delayed activities of the Minister of Agriculture and Rural Development related to increased imports of Ukrainian crops and rape, which were not based on proper analyses and which, in the first place, were ineffective, did not solve the problem.

Key words: agriculture, rural markets, imports of crops and rape from Ukraine, food safety, official food control, border checks, duty and tax inspection, technical crops and rape