Wykonywanie gleboznawczej klasyfikacji gruntów – potrzebne zmiany w prawie geodezyjnym i kartograficznym

Celem opracowania jest przybliżenie, na podstawie wyników badania przeprowadzonego przez Najwyższą Izbę Kontroli, zasad wykonywania gleboznawczej klasyfikacji gruntów, w tym doboru i upoważniania osób do jej przeprowadzenia. Właściwe sklasyfikowanie gruntów ma istotne znaczenie, a obowiązujące regulacje ustawowe nie określają ani kryteriów wyboru, ani wymagań kwalifikacyjnych gleboznawców. Wyniki kontroli wykazały, że uchybienia zaczynały się już na etapie wyboru klasyfikatorów. Z powodu braku regulacji ustawowej sposób postępowania starostów był niejednolity i nietransparentny, ponieważ w większości przypadków nie określono i nie podano do publicznej wiadomości wymogów, jakie musi spełniać kandydat na klasyfikatora. Przepisy powszechnie obowiązujące nie określają wymagań kwalifikacyjnych, ani kryteriów wyboru osób wykonujących gleboznawczą klasyfikację gruntów i bez ich doprecyzowania nie jest możliwe zapewnienie zarówno odpowiedniego poziomu realizacji tych zadań, jak również transparentności w procesie wyboru klasyfikatora. Ujawniono również, że klasyfikacja gruntów odbywała się de facto na zlecenie ich właścicieli, a przeprowadzali ją opłacani przez nich gleboznawcy. Mogło to skutkować zaniżaniem klasy ziemi, a w konsekwencji - odprowadzaniem mniejszych podatków i unikaniem opłat za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej. W części postępowań protokoły z czynności klasyfikacyjnych w terenie zostały sporządzone przez klasyfikatorów jeszcze przed wszczęciem postępowań administracyjnych w tych sprawach, a więc z pomięciem organu przeprowadzającego klasyfikację. Zważywszy na to, że wnioskodawcy sami wskazywali klasyfikatorów i rozliczali się z nimi bez udziału starostów, doprowadzono w ten sposób do nieuprawnionego przekazania wnioskodawcom kompetencji organów władzy publicznej w sferze gleboznawczej klasyfikacji gruntów. W ten sposób stworzono warunki do naruszenia bezstronności i niezależności klasyfikatorów, gdyż wydając opinie znajdowali się w sytuacji konfliktu interesów.

ABSTRACT

Soil-Science Based Classification of Land – Changes in Geodetic and Cartographic Laws Needed

The objective of the article is to present, on the basis of the audit conducted by the Supreme Audit Office, the rules for soil-science based classification of land, including selection and authorising of persons to perform it. Proper classification of land is of key importance, and the binding legal regulations do not set forth criteria for selection nor requirements for experts. The results of the audit indicated deficiencies already at the stage of selecting classification experts. Due to the lack of legal regulations, local governors acted in an inconsistent and non-transparent way, since in most cases the requirements that these experts have to possess were not defined nor publicly announced. The binding regulations do not set forth qualification requirements nor criteria for selecting persons responsible for soil-science based classification of land. Without more detailed regulations it is not possible to ensure the proper quality of these tasks, or to provide transparency in classification experts selection process. The audit also revealed that classification of land was in fact made at the request of land owners and by experts they hired. This could have led to lowered land classes and consequently – to lowered taxes or evasion of payments for excluding land from rural or forest production. In some cases, protocols on classification were drawn up already before starting administrative proceedings, so without the body responsible for classification. Considering that land owners selected classification experts themselves and paid them directly, without involvement of local authorities, land owners in fact had the authority of public bodies in the area of soil science. Also, the objectivity and independence of classification experts were infringed, and conditions in which they provided their opinions gave rise to a conflict of interests.

Key words: classification expert, soil-science classification of land, classification study, land and building register, land protection