Profesjonalny osąd i sceptycyzm zawodowy jako podstawa oceny dowodów – postępowanie kontrolne NIK

Profesjonalny osąd i sceptycyzm zawodowy towarzyszą wszystkim fazom postępowania kontrolnego. Już w trakcie projektowania kontroli te standardy pozwalają na identyfikację i ocenę ryzyka kontroli, a w konsekwencji na zaplanowanie prawidłowo ukierunkowanych badań. W artykule skupiono się jednak na ich wykorzystaniu przy ocenie dowodów, a więc diagnostycznym stadium kontroli, polegającym na analizie zebranego materiału, które w konsekwencji prowadzi do ustalenia stanów prawidłowych i nieprawidłowości w działaniu podmiotu poddanego kontroli. Ten etap jest zresztą kluczowym elementem funkcji kontroli, która służy ustaleniu, czy dany podmiot realizuje przypisane mu zadania w oczekiwany sposób. Bez rzetelnej oceny dowodów nie sposób prawidłowo zrealizować celu postępowania kontrolnego wskazanego w art. 28 ustawy z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, który mieści wszystkie składowe funkcji kontroli, rozumianej jako proces realizowany na podstawie ciągu czynności, począwszy od ustalenia stanu faktycznego (rozpoznania jak jest) przez jego udokumentowanie (zebranie materiału dowodowego), a skończywszy na dokonaniu oceny (porównanie ustaleń ze stanem pożądanym ‒ wzorcem kontroli).

ABSTRACT

Professional Judgment and Professional Scepticism as Basis for Evaluating Evidence – NIK Audit Proceedings

Professional judgment and professional scepticism are applied at all stages of the audit process. Already at the audit planning phase, they allow for identifying and assessing audit risk, and – consequently – for planning appropriately directed activities. However, the article focuses on using them for evidence assessment, so at the diagnostic stage of an audit, which consists in analysing the material gathered, and subsequently leads to determining the actual state and irregularities in auditees’ activities. This stage is the key element of the audit function aimed at determining whether auditees perform their tasks in the way they are expected to. Without solid assessment of evidence, it is not possible to properly implement the audit proceedings set forth in Article 28 of the Act of 23rd December 1994 on the Supreme Audit Office, which comprises all the components of the audit function, understood as a process realised on the basis of a series of activities, starting from determining the actual state (what things are like), through documenting in (evidence collection), to concluding with an assessment (compare the findings with the expected state – a model for the audit).

Key words: professional scepticism, professional judgment, evidence assessment, features of evidence