Wróć do transkrybowanego materiału w artykule "Nieład w Polskim Ładzie uderzył w miliony podatników"
Marcin Marjański
Oddaję głos Panu wiceprezesowi
Michał Jędrzejczyk
Bardzo dziękuję. Szanowni Państwo, dziś Najwyższa Izba Kontroli prezentuje wyniki kontroli dotyczące jednego z najbardziej kontrowersyjnych programów rządowych w ostatnich 30 latach. Nie będzie przesadą stwierdzenie, iż była to największa reforma podatkowa w wolnej Polsce, i w bardzo istotnym stopniu wpłynęła na sytuację finansową w większości obywateli. Celem wprowadzonych zmian miało być stworzenie sprawiedliwego systemu podatkowego. Jednak kontrola Zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu oraz tarcz antyinflacyjnych wykazała, że działania Ministra Finansów w zakresie przygotowania projektu ustawy z dnia 29 października 2021 roku określanej jako Polski Ład stanowiły złamanie podstawowych reguł legislacji podatkowej.
Projekt ustawy, który przewidywał nowelizację ponad 20 ustaw i liczył wraz z uzasadnieniem ponad 500 stron, stanowił fundamentalną zmianę dla polskiego systemu podatkowego i z tej racji wymagał przestrzegania najwyższych standardów legislacyjnych w trakcie jego opracowania. Wyniki kontroli wskazują, że przepisy te wdrożono z naruszeniem przynajmniej dwóch kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania systemu podatkowego zasad, tj. zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady demokratycznego państwa prawnego.
Zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wymaga, aby nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywateli, i aby mógł on układać swe sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania swoich decyzji. Projekt ustawy zwanej Polskim Ładem sporządzono również z naruszeniem artykułu drugiego konstytucji wyrażającego zasady demokratycznego państwa prawnego, z którego wynikają szczególne obowiązki ustawodawcy w zakresie stanowienia przepisów wprowadzających ustawę podatkową w życie. W szczególności zapewnienia czasu na zapoznanie się przez podatnika oraz organy podatkowe ze skomplikowanym i obszernym ustawodawstwem podatkowym. Zgodnie z tą zasadą podatnik musi mieć więc zagwarantowaną rzeczywistą możliwość zapoznania się z treścią obowiązującego prawa podatkowego.
Oznacza to konieczność ustanowienia odpowiedzialnego i odpowiedniego vacatio legis. Ustawa Polski Ład weszła w życie po 38 dniach od jej ogłoszenia. Termin ten nie zapewnił podatnikom wystarczającego czasu na zapoznanie się i przygotowanie do wdrożenia nowej regulacji. Projekt ustawy Polski Ład sporządzono z naruszeniem dobrych praktyk legislacyjnych. Naruszenie tych praktyk polegało w szczególności na braku konsultacji oraz dodawaniu poprawek istotnie modyfikujących wcześniejsze założenia.
Najnowsze badania zrealizowane na reprezentatywnej grupie obywateli pokazują, jak zmieniły się postawy wobec płacenia podatków w ciągu ostatnich lat. Liczba osób, które deklarują poparcie dla idei systemu podatkowego spadła w 2023 roku w stosunku do 2019 roku o 1/4. Ich pozytywne nastawienie przemieniło się w niechęć lub ambiwalencję, którą cechuje negatywne nastawienie przy jednoczesnej akceptacji obowiązku podatkowego. A przecież społeczeństwo obywatelskie powinno charakteryzować się powszechnym zrozumieniem idei świadczeń pieniężnych obywateli na rzecz państwa. Trudno nie łączyć reformy wprowadzającej Polski Ład ze zmianą postaw społecznych wobec systemu podatkowego.
Skutki odczuła zdecydowana większość Polaków. Polski Ład spowodował chaos, który nie tylko przedsiębiorcom, ale i zwykłym obywatelom utrudnił życie. Wzrósł poziom niepewności, na który przełożyło się rosnące skomplikowanie przepisów, ale także olbrzymia liczba różnych poprawek i zmian dokonywanych często dosłownie z dnia na dzień. Polski Ład okazał się de facto chaosem, który nie przyniósł absolutnie niczego konstruktywnego, ani nie ułatwił obywatelom prowadzenia działalności gospodarczej i rozliczania się z urzędami skarbowymi. Chaos ten odbił się na pracownikach, którzy na własnej skórze odczuli konsekwencje całego nieudanego programu.
Najwyższa Izba Kontroli ocenia go jednoznacznie negatywnie i przestrzega przed powieleniem tego schematu w przyszłości przez jakąkolwiek władzę. Dziękuję Państwu za uwagę.
Marcin Marjański
Bardzo dziękuję, Panie Prezesie. Szanowni Państwo, przejdźmy do prezentacji wyników kontroli. Bardzo proszę, Pani Dyrektor.
Anna Wojcieszkiewicz
Dziękuję bardzo. Szanowni Państwo, witam Państwa dzisiaj w siedzibie Najwyższej Izby Kontroli. Spotkaliśmy się tutaj, aby wspólnie przedstawić i omówić wyniki kontroli Zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu oraz tarcz antyinflacyjnych. Myślę, że obszar objęty tą kontrolą dotyczy większości z nas tutaj obecnych. W trakcie kontroli Zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu oraz tarcz antyinflacyjnych oceniliśmy rzetelność i prawidłowość działań ministra w zakresie przygotowania projektu ustawy z dnia 29 października 2021 roku zwanej Polskim Ładem oraz skuteczność wdrożenia regulacji zawartych w tym akcie prawnym. W ocenie autorów projektu ustawy celem wprowadzanych zmian było stworzenie sprawiedliwego systemu podatkowego, w którym podatki płacone będą przez obywateli w wysokości adekwatnej do ich możliwości w duchu sprawiedliwości społecznej. Wskazywano, że na tle innych państw w Polsce wysoko opodatkowane są niskie płace, a nisko płace wysokie. Ustawa Polski Ład wprowadziła jednak chaos w systemie podatkowym oraz niepokój wśród podatników.
Wprowadzone zmiany w największym stopniu dotyczyły podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. To jest ponad 25 milionów osób. Rozwiązania te objęły wszystkich podatników rozliczających się według skali podatkowej. Już pierwsze tygodnie obowiązywania nowych przepisów przyniosły trudności związane z obliczaniem zaliczek na podatek dochodowy. Przepisy zostały wprowadzone w pośpiechu, a podatnicy nie mieli pewności co do wysokości należności podatkowych. Bardzo szybko okazało się, że konieczne są kompleksowe prace nad zmianą nowych regulacji.
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła wdrażanie zmian podatkowych w ramach Polskiego Ładu. Wybrane zmiany systemowe wprowadzono nierzetelnie i nieskutecznie. Podatnikom i płatnikom nie zapewniono odpowiedniego czasu na przygotowanie się do stosowania nowych przepisów, będących skutkiem istotnych i obszernych zmian w systemie podatkowym. Nierzetelne było wskazanie terminu wejścia w życie ustawy Polski Ład na dzień 1 stycznia 2022 roku.
Projekt przewidywał nowelizację 22 ustaw i liczył wraz z uzasadnieniem ponad 500 stron. Ustawa Polski Ład weszła w życie już po 38 dniach od jej ogłoszenia. Biorąc jednak pod uwagę jej obszerność i skomplikowanie wprowadzonych przez nią zmian powinna posiadać znacznie dłuższe vacatio legis. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika bowiem, że pewność prawa i związana z nią zasada bezpieczeństwa prawnego ma szczególne znaczenie w prawie regulującym daniny publiczne. Nakaz zachowania odpowiedniego vacatio legis stanowi jedną z norm składających się na treść konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego i wynika wprost z zasady zaufania do państwa. Natomiast z wyjaśnień zebranych w toku kontroli wynika, że decyzja dotycząca terminu wejścia w życie planowanych zmian została podjęta na szczeblu politycznym przez kierownictwo Zjednoczonej Prawicy, które doskonale wiedziało o podnoszeniu przez stronę społeczną kwestii przesunięcia terminu wejścia w życie przepisów ustawy Polski Ład.
Tomasz Przygodziński
W trakcie rządowego procesu legislacyjnego nad projektem ustawy Polski Ład od 26 lipca do 30 sierpnia 2021 roku przeprowadzono uzgodnienia, opiniowanie oraz konsultacje publiczne. W ramach tych procesów do Ministerstwa Finansów wpłynęło 97 opinii liczących ponad 900 stron. Blisko 60 z nich wpłynęło w ostatnim dniu terminu. Ministerstwo Finansów dysponowało zatem co najwyżej siedmioma dniami na ich analizę. Brak odpowiednio długiego czasu na analizę wniesionych opinii pozbawił Ministerstwo Finansów korzyści płynących z tego procesu.
Dłuższy czas na przeanalizowanie tych uwag mógłby przyczynić się do przygotowania lepszych przepisów prawa i uniknięcia ich późniejszych licznych nowelizacji. W trakcie procesu opiniowania nie wystąpiono z wnioskiem do Prezesa Rządowego Centrum Legislacji o skierowanie projektu ustawy do zaopiniowania przez Radę Legislacyjną. Poprzez takie działanie Ministerstwo Finansów pozbawiło się również korzyści płynących z opinii tego ważnego organu. A tym samym okazji do poprawienia proponowanych rozwiązań, co w konsekwencji mogło przyczynić się do przygotowania lepszych przepisów prawa.
Podkreślenia wymaga, że wielu uczestników opiniowania i konsultacji publicznych negatywnie wypowiedziało się o wprowadzeniu zmian przewidzianych w projekcie ustawy już z dniem 1 stycznia 2022 roku. Wskazywali, że zmiany powinny wejść w życie z dłuższym vacatio legis ze względu na ich istotność i szeroki zakres. Zaprojektowane, a następnie uchwalone przepisy wymagały natychmiastowych szerokich działań naprawczych, gdyż ich wykorzystanie w przyjętym kształcie nie pozwoliło na przeprowadzenie założonych zmian systemowych. Projekt ustawy Polski Ład, przewidujący gruntowną reformę podatkową, przygotowano nierzetelnie. Nie analizowano czy i jak utrzymanie w niezmienionej postaci niektórych zasad obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych wpłynie na ich wysokość. Dotyczyło to zasady składania oświadczeń PIT-2, zasady uwzględnienia 1/12 kwoty zmniejszającej podatek tylko przez jednego płatnika, braku możliwości uwzględnienia 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przez niektórych płatników, zwłaszcza takich, którzy wypłacali świadczenia z tytułu umowy zlecenia w ramach działalności wykonywanej osobiście.
W analizach pominięto, jak po zmianach będzie kształtowała się w ciągu roku podatkowego i po jego zakończeniu sytuacja pracowników otrzymujących wynagrodzenie nie w pełni oskładkowane. Chodzi tutaj na przykład o policjantów, pracowników korzystających z tak zwanych autorskich kosztów uzyskania przychodów pracowników świadczących pracę w kilku zakładach pracy, na przykład nauczycieli, a także podatników, którzy uzyskiwali przychód z różnych źródeł równocześnie. Przykładowo stosunku pracy i emerytury, emerytury i umowy zlecenia, stosunku pracy i umowy zlecenia. Tymczasem analizy takie powinny już w czasie prac nad projektem ustawy Polski Ład obejmować szczególnie mechanizm zaliczkowy, w jakim PIT jest obliczany i pobierany w ciągu roku podatkowego. Mechanizm ten bowiem ma istotne znaczenie dla wyniku rocznego rozliczenia, tj. wystąpienia kwoty podatku do zapłaty, ewentualnie nadpłaty.
Podsumowując, brakowało szeregu analiz. Brak tych analiz pozbawił Ministra Finansów ważnych informacji, których wykorzystanie mogło przyczynić się do opracowania innych niż przyjęto założeń reformy. Np. dotyczących ulgi dla klasy średniej czy właśnie zasad obliczania zaliczek.
W ocenie Najwyższej Izby Kontroli niecelowe było w szczególności przeprowadzenie reformy z wykorzystaniem ulgi dla klasy średniej. Ulga ta wprowadzona została dla osób opodatkowanych na zasadach skali podatkowej, które uzyskiwały w określonym przedziale przychód ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz dla osób, które uzyskiwały przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Zakładała ona zneutralizowanie wzrostu obciążeń podatkowo-składkowych będącego skutkiem zniesienia odliczenia składki zdrowotnej. Nie zapewniła jednak pożądanego przez Ministra Finansów efektów w każdym możliwym przypadku. Część osób w pierwszych dniach obowiązywania nowych przepisów wbrew rozpowszechnionym w mediach komunikatom, że powinny na reformie systemu podatkowego zyskać lub nie stracić, otrzymało wypłatę niezmienionego brutto wynagrodzenia w niższej kwocie niż w poprzednim miesiącu.
Niższe wynagrodzenie otrzymały w szczególności niektóre osoby świadczące pracę więcej niż w jednym zakładzie pracy. W ich przypadku miało to miejsce m.in. dlatego, że nie mogły skorzystać z ulgi, gdyż w granicach dla niej określonych mieścił się dopiero przychód, jakie uzyskały od wszystkich płatników. Niższe wypłaty otrzymali też niektórzy funkcjonariusze służb mundurowych, co wynikało w szczególności z tego, że w odniesieniu do uposażenia ulga nie neutralizowała zwiększenia obciążeń podatkowo-składkowych spowodowanego zniesieniem odliczenia składki zdrowotnej mimo podwyższenia kwoty wolnej i progów w skali podatkowej.
Problem ulgi dla klasy średniej stanowił mechanizm jej funkcjonowania w systemie zaliczkowego poboru PIT. Ulga nie gwarantowała, że suma zaliczek będzie odpowiadać podatkowi wynikającemu z rozliczenia rocznego po jej zastosowaniu w takim właśnie rozliczeniu. Przepisy regulujące ulgę uchylono już z dniem 1 lipca 2022 roku ustawą z dnia 9 czerwca 2022 roku. Stało się to możliwe dzięki obniżeniu stawki podatku w pierwszym progu skali podatkowej z 17 do 12%. Rozwiązanie to było, w przeciwieństwie do ulgi, powszechne, proste i odczuwalne przez wszystkich podatników opodatkowanych na zasadach skali podatkowej.
Ministerstwo Finansów samo podkreślało, że ulga dla klasy średniej postrzegano jako wybiórczą, niesprawiedliwą, niespójną i komplikującą system podatkowy, a ustawa z dnia 9 czerwca 2022 roku stabilizowała system podatkowy i czyniła go bardziej przewidywalnym.
Anna Wojcieszkiewicz
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie również oceniła przygotowanie przez Ministra Finansów projektu ustawy Polski Ład z uwagi na zawarcie w nim szeregu regulacji mających wadliwą konstrukcję. Nie prowadziły one tym samym do osiągnięcia założonych celów, stały się więc nieskuteczne. Dwie z nich, abolicję podatkową i ukrytą dywidendę uchylono, zanim weszły w życie lub możliwe było ich zastosowanie. Natomiast ulgę na zabytki w zakresie zakupu zabytku nieruchomego uchylono po roku obowiązywania. Przepisy odnoszące się do minimalnego podatku dochodowego uległy znaczącym modyfikacjom.
Robert Grzybko
Przedłożenie przez Ministra Finansów Radzie Ministrów przepisów dotyczących przejściowego podatku dochodowego od niektórych dochodów osób fizycznych, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych, tzw. abolicji podatkowej w ramach projektu ustawy Polski Ład było działaniem niecelowym. Przeprowadzenie abolicji podatkowej było krokiem zalecanym przez wiele organizacji międzynarodowych, w tym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Przepisy dotyczące abolicji podatkowej nie były na żadnym etapie procesu legislacyjnego przedmiotem krytyki ze strony przedsiębiorców. Przeciwnie: eksperci wskazywali na potrzebę realizacji tej propozycji.
Jednakże przepisy dotyczące tej regulacji od początku budziły istotne wątpliwości. Wyrażono we wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 1 marca 2022 roku do Trybunału Konstytucyjnego argumentacja wskazująca na wadliwość rangi konstytucyjnej tych przepisów była na tyle przekonująca, iż Minister Finansów nie zdecydował się zaczekać na merytoryczne rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego, lecz zgodził się z opinią prezydenta i przygotował projekt ustawy uchylający tę regulację, zanim w praktyce weszła ona w życie. Ministerstwo Finansów było projektodawcą przepisów zarówno wprowadzających do Polskiego Porządku Prawnego Instytucję Abolicji podatkowej, jak i ją uchylającym. Przepisy dotyczące abolicji podatkowej weszły w życie 1 stycznia 2022 roku, a już 1 lipca 2022 roku zostały uchylone.
Przedłożenie przez Ministra Finansów Radzie Ministrów przepisów dotyczących ukrytej dywidendy w ramach projektu ustawy Polski Ład było działaniem niecelowym. Przepisy o ukrytej dywidendzie to rozwiązanie uszczelniające podatek dochodowy od osób prawnych. Bazowało ono na regulacjach obowiązujących m.in. w Niemczech, Luksemburgu czy Szwajcarii, których celem jest utrudnianie działania podatników chcących zmniejszyć wysokość płaconego podatku poprzez generowanie sztucznych kosztów po stronie spółki kapitałowej lub zastępowanie wypłaty dywidendy tzw. ukrytym transferem zysków. Wskazane zmiany przepisów nie doprowadziły do osiągnięcia założonego celu, czyli uszczelnienia systemu podatku dochodowego z uwagi na wadliwość tych przepisów. Ministerstwo Finansów było projektodawcą przepisów zarówno wprowadzających do polskiego porządku prawnego instytucję ukrytej dywidendy, jak i ją uchylającym. Przepisy dotyczące ukrytej dywidendy zostały uchylone ze względu na ich wadliwość, zanim w ogóle weszły w życie.
Ministerstwo Finansów było również projektodawcą przepisów zarówno wprowadzających do polskiego porządku prawnego przepisy dotyczące minimalnego podatku dochodowego, jak i je znacząco modyfikujących oraz zwalniających z ich stosowania w latach 2022-2023. Celem tej zmiany było uszczelnienie systemu podatkowego poprzez wprowadzenie nowej formy opodatkowania, aby ograniczyć stosowanie przez podatników mechanizmów optymalizacyjnych. Mogących skutkować zmniejszeniem zobowiązań podatkowych poprzez zaniżenie dochodu podatkowego. Założono, iż będzie ona dotyczyć podatników, u których określony dochód lub strata występują stale, a zatem z dużym prawdopodobieństwem w sposób zamierzony i zaplanowany.
Blisko 10 miesięcy po uchwaleniu ustawy Polski Ład samo Ministerstwo Finansów zauważyło między innymi, że przepisy dotyczące minimalnego podatku dochodowego prowadzą w szczególności do tego, że mogą być nim objęte podmioty, których wyniki podatkowe, tj. strata lub niski poziom dochodowości, nie zawsze są rezultatem działań optymalizacyjnych. Powyższe konkluzje Ministerstwa Finansów jednoznacznie wskazują, na wadliwość tych przepisów, która była na tyle istotna, iż ich znacząca modyfikacja stała się koniecznością.
Ponadto nierzetelnie określono w projekcie ustawy Polski Ład vacatio legis w zakresie obowiązku prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych i przesyłania ich w formie ustrukturyzowanej do Urzędu Skarbowego. Termin wejścia w życie tych przepisów był od samego początku nierealny do osiągnięcia ze względu na niewystarczające zaawansowanie prac przygotowawczych w samym Ministerstwie Finansów. Szef Krajowej Administracji Skarbowej nie podjął, rzetelnych i skutecznych działań w celu przygotowania pracowników administracji skarbowej do wdrożenia zmian podatkowych wynikających z reformy systemu podatkowego wprowadzonej ustawą Polski Ład.
W 2021 roku proces szkolenia kadr administracji skarbowej na poziomie centralnym, jak i regionalnym realizowany był w niewielkim zakresie. Najwyższa Izba Kontroli badała przygotowanie pracowników i funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej do wdrożenia reformy i stwierdziła, że przyjęta przez Ministerstwo Finansów organizacja szkoleń w 2021 roku w zakresie Polskiego Ładu nie sprzyjała rzetelnemu i terminowemu przygotowaniu pracowników i funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej do wdrożenia reformy. Szef Krajowej Administracji Skarbowej nie przekazał do jednostek podległych żadnych wytycznych lub rekomendacji dotyczących organizacji szkoleń w związku z reformą systemu podatkowego. W planie szkoleń centralnych kadr kas na 2021 rok nie zostały przewidziane szkolenia dotyczące Polskiego Ładu. Przed wejściem w życie przepisów przeprowadzono tylko nieliczne szkolenia doraźne. Szkolenia te nie podlegały analizie co do ich skuteczności. Z kolei w 7 spośród 16 izb administracji skarbowej zorganizowano pojedyncze szkolenia regionalne, w których wzięło udział łącznie 40 dziewięć osób. Pracownicy Urzędów Skarbowych w 2021 roku nie zostali dostatecznie przygotowani, aby móc jeszcze przed wejściem w życie nowych regulacji podatkowych udzielać podatnikom i płatnikom odpowiedniego wsparcia.
Anna Wojcieszkiewicz
Kontrolą objęto również działania informacyjno-edukacyjne podjęte przez Ministerstwo Finansów w związku z wdrożeniem Polskiego Ładu. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że część działań informacyjno-edukacyjnych mających na celu przygotowanie podatników do wdrożenia reformy systemu podatkowego była nierzetelna.
Robert Grzybko
Co drugie z badanych działań opracowanych na zlecenie Ministerstwa Finansów i rozpowszechnianych z wykorzystaniem telewizji, radia, internetu, banerów lub w formie ulotek nie w pełni odpowiadało na potrzeby merytoryczne związane z prowadzonymi zmianami legislacyjnymi. Komunikaty miały bardziej charakter reklamy, promocji niż wyczerpujących informacji kierowanych do wszystkich podatników, którzy w różny sposób mieli odczuć skutki wprowadzanych zmian przepisów. Informacje podawane do publicznej wiadomości były nadmiernie uproszczone. Hasłowe, wycinkowe i mogły wprowadzać odbiorców w błąd poprzez pominięcie istotnych dla niektórych grup podatników danych. Wskazywano przykłady dotyczące podatników, którzy mogą na zmianach podatkowych zyskać, a pominięto przypadki dotyczące podatników, którzy w związku z wejściem w życie przepisów na tych zmianach stracą.
W tym czasie Ministerstwo Finansów dysponowało już wynikami symulacji, dzięki którym oszacowano, ilu podatników w wyniku reformy podatkowej składkowej ma zyskać, ilu stracić, a dla ilu reforma ma pozostać neutralna. Tylko w niektórych analizowanych działaniach informacyjnych, czyli w dwóch animacjach wykorzystywanych w czasie trwania kampanii Polski Ład, uwzględniono fakt, że nie wszyscy podatnicy zyskają na Polskim Ładzie. Wskazywano, że zyska 9/10 emerytów lub 7/10 Polaków. W animacjach tych pominięto natomiast istotne informacje: którzy i ilu emerytów lub Polaków zapłaci wyższy podatek.
Anna Wojcieszkiewicz
Innym badanym zagadnieniem były zmiany podatkowe w ramach tarcz antyinflacyjnych. Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że zmiany te co prawda wprowadzono rzetelnie oraz skutecznie, niemniej część obowiązujących w 2022 roku stawek VAT była niższa od poziomu dopuszczonego dyrektywą unijną w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Dynamicznie rosnąca inflacja była zjawiskiem wywołującym niepokój obywateli oraz przedsiębiorców. Pierwsze rozwiązania podatkowe przygotowano w Ministerstwie Finansów już pod koniec 2021 roku.
Krótko po wprowadzeniu obniżonych stawek podatku akcyzowego na niektóre wyroby energetyczne oraz stawek VAT na gaz ziemny, energię cieplną i energię elektryczną uchwalono drugą tarczą antyinflacyjną. W jej ramach obniżono stawki VAT na kolejne towary, w tym na podstawowe produkty żywnościowe, paliwa silnikowe, nawozy oraz środki ochrony roślin. Obniżką stawek podatkowych objęto towary, które miały istotne znaczenie dla wydatków gospodarstw domowych. Podsumowując, zmiany podatkowe mające na celu ograniczenie inflacji były poprzedzone analizami sytuacji społeczno-gospodarczej. Wdrożenie tarcz oraz ich przedłużenie było spowodowane przybierającą na silę inflacją oraz wysokimi cenami surowców energetycznych. Tarcze ograniczyły wzrost cen żywności, paliw i energii, przyczyniając się w 2022 roku do niższej inflacji według szacunków Ministerstwa Finansów o trzy punkty procentowe.
A teraz, Szanowni Państwo, przechodząc do wniosków. Po przeprowadzonej kontroli Najwyższa Izba Kontroli zawnioskowała przede wszystkim o Określanie terminu wejścia w życie regulacji dotyczących prawa podatkowego w taki sposób, aby podatnicy i płatnicy mogli przygotować się do ich stosowania. Przeprowadzanie analiz w ramach zmian ustaw podatkowych tak, aby odnosiły się do wszystkich istotnych elementów systemu podatkowego. Ponadto zawnioskowano o prowadzenie rzetelnych działań informacyjno-edukacyjnych związanych z wdrażanymi zmianami legislacyjnymi oraz przygotowanie z odpowiednim wyprzedzeniem pracowników administracji skarbowej do wprowadzanych zmian legislacyjnych.
A teraz dziękując Państwu za uwagę, mam nadzieję, że zaprezentowane wyniki kontroli będą przesłaniem dla rządzących, aby podejmowanie wszelkich działań legislacyjnych w sferze podatków odbywało się z należytą starannością. Dziękuję bardzo.
Marcin Marjański
Dziękuję bardzo kontrolerom za zaprezentowanie tych wyników. Ja jeszcze tylko dodam, jak Państwo sami słyszeliście: chaos, brak spójności, ciągłe zmiany przepisów. Wszystko w ramach jednej z najważniejszych reform, która miała zostać przeprowadzona i dotycząca podatków, czyli czegoś, co dotyka każdego obywatela tego kraju. A kończy się tym, ile pieniędzy tak naprawdę zostaje nam w portfelu. Więc wymagana byłaby tu transparentność oraz uważność wprowadzania tych przepisów. Zakończyliśmy część pokazującą wyniki. Przechodzimy do sesji pytań. Bardzo proszę.
Mirek Majeran
Bardzo dziękuję. Mirek Majeran, Polsat News. Szanowni Państwo, dokonaliście bardzo wnikliwej analizy tego całego procesu, jak widać mocno nieudanego. Proszę powiedzieć, czy macie jakieś konkretne nazwiska, które odpowiadają za to, bo nie usłyszeliśmy tutaj, kto dokładnie to przygotował i do kogo moglibyśmy się zwrócić o ewentualne wytłumaczenie tych wszystkich nieprawidłowości.
Anna Wojcieszkiewicz
Szanowny Panie Redaktorze, wszystkie nazwiska są w informacji o wynikach kontroli, która już ukazała się na stronie i której egzemplarze mamy, natomiast generalnie odpowiedzialność całą za tą ponosił Pan Minister Kościński, który poniósł odpowiedzialność polityczną.
Mirek Majeran
Rozumiem. Drugie pytanie: czy Państwo dokonali jakiegoś porównania z innymi reformami podatkowymi? Bo... Oczywiście to jest bardzo dużo nieprawidłowości, tylko czy nie jest tak, że w związku z tym, że państwo działa tak jak działa, to jest tak, że każda bardzo duża reforma posiada tyle błędów. Czy to nie jest przypadkiem w ten sposób? Czy to jest rzeczywiście absolutny ewenement na tle innych reform podatkowych w naszym kraju w ciągu ostatnich 30 lat?
Anna Wojcieszkiewicz
Zgodnie z tym, co sam prezentował Pan Minister Soboń, Wiceminister Finansów w tym czasie, powiedział, że była to największa reforma systemu podatkowego od 30 lat. Natomiast została przygotowana, tak jak Państwo słyszeliście, początek procesu legislacyjnego to był trzeci-czwarty kwartał 2021 roku, a weszła w życie w 2022. Skala zmian była tak duża, że wymagała odpowiedniego czasu, bo to zarówno my, podatnicy, nie byliśmy na to przygotowani, jak i, tak jak wspominaliśmy, służby skarbowe, które miałyby wspierać, również wszystkie osoby obsługujące, czyli wszędzie, gdzie był problem z rozliczaniem zarówno w oddziałach jakichś finansowych, jak i biura rachunkowe miały ogromny z tym problem. Więc skala takich wprowadzanych zmian nakładałaby jednak obowiązek zachowania dłuższego vacatio legis.
Mirek Majeran
To jeszcze raz wrócę do pytania, bo pytałem o to, czy udało się Państwu porównać tę reformę z innymi? Chciałbym się dowiedzieć, czy ona rzeczywiście na tle innych była jakaś inna specjalna, czy może wszystkie reformy podatkowe w Polsce są wprowadzane z tak dużą ilością błędów, niekonsekwencji, pominięciem vacatio legis itd.
Anna Wojcieszkiewicz
Tak dużej nie było, tak jak wspominałam od 30 lat, więc trudno to porównać. Natomiast była zmiana skali podatkowej, gdzie wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny i tam wypowiedział się, że za krótki był czas. Czas był ostatecznie przedłużany.
Mirek Majeran
Jasne. Jeszcze jedno pytanie, już zaraz kończę... Bo dzisiaj w Orlenie są kontrolerzy NIK. Chciałbym o to zapytać, jeśli Państwo nie w tej chwili, to ewentualnie czy później będziemy mogli coś na jakiś krótki komentarz do tego?
Marcin Marjański
Tak, ja udzielę komentarza już jak zakończymy całość.
Mirek Majeran
Bardzo dziękuję.
Rafał Tuszyński
Dzień dobry. Rafał Tuszyński, Redakcja Ekonomiczna PAP. Ja bym chciał się spytać o nadchodzącą reformę podatkową, którą obecna ekipa rządząca zapowiada, czyli podwyższenie kwoty wolnej do 60 000 złotych. Jaki tutaj powinien być wymiar czasowy tej reformy? W jakim tempie ona powinna być zrealizowana według Państwa?
Anna Wojcieszkiewicz
Trudno w tym momencie przewidzieć, będziemy to na pewno oceniać, ale będzie to ocena jak zwykle post factum. Natomiast myślę, że powinno to być z poszanowaniem właśnie takich reguł, o jakich mówiliśmy przed chwilą i że rządzący powinni wyciągnąć lekcje z tego, co tutaj przedstawiliśmy. I przede wszystkim powinni pochylić się nad opiniami, czyli proces opiniowania i proces analiz powinien zostać wydłużony, i powinni wtedy wziąć pod uwagę wszystkie te analizy. Bo tutaj część analiz było nawet dostępnych, ale nikt tego nie uwzględnił.
Marcin Marjański
Dziękuję bardzo. Jeżeli, Szanowni Państwo, nie ma więcej pytań, to ja bardzo dziękuję Państwu w imieniu Prezesa Mariana Banasia, wiceprezesów, kontrolerów, którzy dzisiaj są z nami na sali, którzy przeprowadzali tę kontrolę, oraz wszystkich pracowników Najwyższej Izby Kontroli za udział w dzisiejszej konferencji. Bardzo Państwu dziękuję.