„Spodziewali się najgorszego - ale nie tego, co niewyobrażalne” Charlotte Delbo (francuska pisarka, była więźniarka obozów Auschwitz i Ravensbrück)
Lekcja
Auschwitz-Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady, to najbardziej rozpoznawalny symbol Holokaustu i miejsce ludobójstwa na świecie. Wśród około 50 milionów ludzi, którzy zginęli w czasie drugiej wojny światowej, kilkanaście milionów stanowią cywilne ofiary polityki eksterminacyjnej niemieckiej Trzeciej Rzeszy. Z tego ponad milion straciło życie w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i ośrodku zagłady Auschwitz-Birkenau. Po raz pierwszy w dziejach cywilizacji zaplanowano i dokonano zbrodni na tak wielką skalę oraz zastosowano przemysłowe metody uśmiercania. U podstaw nazistowskiej polityki ekspansji i eksterminacji leżały nie tylko dążenia do politycznej dominacji nad Europą i światem, lecz również plany dokonania na obszarach uznanych za niemiecką „przestrzeń życiową” daleko idących zmian demograficznych w myśl nazistowskiej doktryny rasowej. Głosiła ona nierówność biologiczną oraz prawo „lepszych” narodów germańskich do dominacji i decydowania o fizycznym losie narodów „gorszych”, takich jak Żydzi, Romowie, czy Słowianie.
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz, został założony w 1940 r. Niemieccy naziści deportowali do Auschwitz co najmniej 1,3 mln osób ponad 20 narodowości. Obóz stał się przede wszystkim miejscem Zagłady Żydów z całej Europy. Spośród 1,3 mln osób różnych narodowości deportowanych do Auschwitz śmierć poniosło co najmniej 1,1 mln, w tym:
- 900 tys. Żydów zamordowanych w komorach gazowych natychmiast po przybyciu do obozu;
- połowa z 400 tys. zarejestrowanych w obozie więźniów , w tym: prawie 100 tys. Żydów, 64 tys. Polaków, 21 tys. Romów, 14 tys. sowieckich jeńców wojennych i ponad 10 tys. więźniów innych narodowości.
W Auschwitz wyzwolenia doczekało około 7 tys. więźniów.
Wyzwolenie Auschwitz
Źródło: Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau, http://youtu.be/TVRMIid9Xiw
Likwidacja obozu
Wstępna ewakuacja obozu i zacieranie śladów rozpoczęły się już w sierpniu 1944 roku. Niemcy rozpoczęli wówczas zacieranie śladów i niszczenie dowodów zbrodni - palono m.in. rejestry więźniów i wykazy Żydów zamordowanych w komorach gazowych. Wywożono ruchome mienie obozowe oraz rzeczy zagrabione ofiarom masowej zagłady.
W połowie stycznia 1945 r., w związku z przełamaniem linii frontu przez Armię Czerwoną i zbliżaniem się jej jednostek do Krakowa, rozpoczęto ostateczną ewakuację więźniów. Od 17 do 21 stycznia 1945 r. wyprowadzono w pieszych kolumnach z Auschwitz i podobozów około 56 tys. więźniów i więźniarek. Po dotarciu do wyznaczonych stacji kolejowych byli oni wywożeni na zachód wagonami towarowymi. Zarówno piesze, jak i kolejowe trasy ewakuacyjne usłane zostały zwłokami zastrzelonych oraz zmarłych z wycieńczenia lub przemarznięcia. Ocenia się, że w trakcie tej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów Auschwitz.
Jednocześnie esesmani palili dokumenty obozowe, a 20 stycznia wysadzili w powietrze krematoria i komory gazowe II i III w Birkenau. Już po zakończeniu ewakuacji, 23 stycznia podpalili magazyny ze zrabowanym Żydom mieniem, tzw. Kanadę II, a trzy dni później wysadzili w powietrze komorę gazową i krematorium V. Gdy 27 stycznia żołnierze 1 Frontu Ukraińskiego weszli na teren obozu znajdowało się tam około 7 tysięcy więźniów, głównie chorych i wycieńczonych fizycznie.
„… ja chciałam żyć. Nie wiem, bo nie miałam męża ani rodziny, ani nikogo, i chciałam żyć. Oka nie miałam, byłam głodna i chłodna - i chciałam żyć. Dlaczego? To pani powiem: po to, żeby powiedzieć wszystko tak, jak pani teraz mówię. Niech świat o tym wie, co oni robili. Myślałam, że będę żyła tylko ja jedna. Myślałam, że nie będzie na świecie ani jednego Żyda.” Zofia Nałkowska "Medaliony"
