W czasie uroczystości sześciu pracowników zostało uhonorowanych Krzyżami Orderu Odrodzenia Polski. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski otrzymał Józef Płoskonka. W uzasadnieniu czytamy: za wybitne osiągnięcia w działalności na rzecz umacniania praworządności, za wkład w rozwój międzynarodowej współpracy w dziedzinie kontroli państwowej oraz działalność na rzecz przemian demokratycznych w Polsce.
Za wybitne osiągnięcia w podejmowaniu działań z zakresu kontroli państwowej, za umacnianie praworządności oraz działalność na rzecz przemian demokratycznych w Polsce Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski otrzymał Jacek Tworkowski.
Lucjan Bełza, Jan Kosiniak, Kazimierz Pierzchlewicz i Małgorzata Sitarska otrzymali Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w podejmowaniu działań z zakresu kontroli państwowej, za umacnianie praworządności.
Odznaczeni podczas gali jubileuszowej NIK w Teatrze Wielkim
Wcześniej, w Pałacu Prezydenckim 70 pracowników NIK otrzymało Krzyże Zasługi: 12 Złotych, 28 Srebrnych i 30 Brązowych. Z kolei w siedzibie Najwyższej Izby Kontroli 72 osoby otrzymały nadany przez Prezydenta RP Złoty a 27 Srebrny Medal za Długoletnią Służbę (pełna lista odznaczonych)
Z inicjatywy prezesa NIK Krzysztofa Kwiatkowskiego oraz na wniosek Ministra Spraw Zagranicznych, za wybitne zasługi w rozwijaniu międzynarodowej współpracy w dziedzinie kontroli, Prezydent Andrzej Duda uhonorował Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej Klausa-Heinera Lehnego. K.H. Lehne od września 2016 r. jest Prezesem Europejskiego Trybunału Obrachunkowego.
Klaus-Heiner Lehne odbiera Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
Wraz z szefem ETO 100-lecie NIK świętowali także Harib Saeed Al Amimi Prezes NOK ZEA, Przewodniczący Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI), Seyit Ahmet Baş - Prezes NOK Turcji, Przewodniczący Europejskiej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (EUROSAI), Miloslav Kala - Prezes NOK Czech, Wiceprzewodniczący EUROSAI oraz Valerii Patskan - Przewodniczący Izby Obrachunkowej Ukrainy.
Szefowie INTOSAI, EUROSAI, ETO oraz NOK Czech i Ukrainy
Podczas uroczystości w Teatrze Wielkim w sposób szczególny NIK wyróżniła postać ś.p. Michała Falzmanna, który jako pierwszy zauważył problem tzw. afery FOZZ. W imieniu całej rodziny specjalne podziękowania odebrała jego najmłodsza córka, Maria Falzmann.
Maria Falzmann i prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski
W związku z wieloma niepokojącymi informacjami dotyczącymi funkcjonowania FOZZ NIK i Ministerstwo Finansów powołały wspólny zespół kontrolny, do którego dołączył, już jako pracownik Izby Michał Falzmann. Jeszcze pracując w Izbie Skarbowej wyczuwał, że wpadł na ślad afery niezwykłej wagi i starał się zainteresować nią możliwie największe grono ludzi. Dopiął swego i 14 czerwca 1991 r. na specjalnie zorganizowanym spotkaniu przedstawił swoje odkrycie m. in. premierowi, ministrowi finansów, prezesowi NIK. Niestety już 18 lipca zmarł na zawał serca w wieku 38 lat. Niespełna dwa miesiące później wyniki kontroli zostały opublikowane i dostarczone najważniejszym osobom w państwie. Prezes NIK Walerian Pańko nie zdążył przedstawić tych wyników w parlamencie. 7 października 1991 r. zginął w wypadku samochodowym.
Zwracając się do zebranych w Teatrze Wielkim Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski powiedział, że informacje przygotowywane dla najważniejszych osób w państwie trafiają też, poprzez upublicznianie ich w mediach, do wszystkich mieszkańców, którzy w demokratycznym państwie mają fundamentalne i niezbywalne prawo do wiedzy na temat funkcjonowania instytucji rządowych i samorządowych oraz innych podmiotów korzystających z publicznych środków. -Wolni obywatele muszą bowiem wiedzieć jak agendy rządowe i samorządowe wykonują swoje ustawowe zadania oraz jak wydają wspólne pieniądze. Rola Najwyższej Izby Kontroli staje się więc nie do przecenienia dla prawidłowego funkcjonowania wolnego, demokratycznego państwa - dodał prezes NIK.
Szefowa Kancelarii Prezydenta RP Halina Szymańska odczytała list Prezydenta RP Andrzeja Dudy skierowany do pracowników Najwyższej Izby Kontroli oraz pozostałych uczestników uroczystości. Prezydent podkreśla w nim, że jubileusz stulecia NIK to znaczące wydarzenie w życiu publicznym, a służba pracowników Izby ma ma ogromne znaczenie dla umacniania fundamentów państwowości. Z kolei wicemarszałek Sejmu RP Barbara Dolniak poruszyła w swoim wystąpieniu piękny, wolnościowy kontekst powołania NIK. Marszałek zwróciła uwagę, że w roku stulecia Izby przypada także 30. rocznica pierwszych częściowo wolnych wyborów. - Stoimy przed wyzwaniami zagospodarowania kolejnych dekad wolności - mówiła Barbara Dolniak, podkreślając jednocześnie, że tam, gdzie mamy do czynienia z gospodarowaniem publicznymi pieniędzmi, tam potrzebna jest silna i niezależna kontrola. Marszałek przypomniała także, że wykrywanie nieprawidłowości to nie jedyne zadanie, stawiane przed NIK - Izba ma przecież uprawnienie do składania wniosków de lege ferenda, które jest realną możliwością stanowienia prawa. Na koniec wystąpienia Dolniak potwierdziła także to, z czego NIK jest szczególnie dumna: transparentność, wierność zasadom i realny wpływ na sprawy bezpośrednio dotyczące obywateli. Wnioski formułowane przez Izbę cieszą się dużym zainteresowaniem społeczeństwa - mówiła Marszałek, wspominając m.in. kontrolę dot. obecności E-dodatków w żywności.
Wicemarszałek Sejmu RP Barbara Dolniak poruszyła w swoim wystąpieniu wolnościowy kontekst powołania NIK
Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar przyznał, że z najwyższą uwagą przygląda się wynikom kontroli NIK. - Wielokrotnie były one inspiracją dla wystąpień RPO. Szczególnie jestem wdzięczny za te obszary badań działalności państwa, które dotyczą bezpośrednio ochrony praw człowieka i obywatela. Jednocześnie cieszy mnie, że wiele tematów sugerowanych przez Rzecznika jest uwzględnianych w planie pracy NIK - mówił Bodnar. Rzecznik podkreślił, że ceni profesjonalizm i zaangażowanie pracowników Izby, które przejawia się m.in. w tym, że analizy przeprowadzane przez NIK nie tylko wskazują nieprawidłowości, ale także przedstawiają innowacyjne rozwiązania i dobre praktyki. - Wiele tematów niezwykle istotnych dla debaty publicznej oraz ochrony praw i wolności obywatelskich, tematów, które dotyczyły tych najsłabszych, było podejmowanych przez NIK. Wymienię choćby wykorzystywanie billingów telefonicznych przez policyjne, kwestię dostępności przestrzeni miejskiej dla osób z niepełnosprawnościami, działanie młodzieżowych ośrodków wychowawczych, dostępność nieodpłatnej pomocy prawnej. To tylko niektóre z wielu Państwa kontroli, które trwale zmieniły naszą rzeczywistość - podkreślał Adam Bodnar.
Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar chwalił NIK za transparentność i profesjonalizm
Integralną częścią uroczystości w Teatrze Wielkim była wystawa prezentująca 100 lat działalności NIK, której kuratorem jest Zofia Swoczyna. Znalazły się na niej fotografie, dokumenty i pamiątki dokumentujące dorobek Izby. Siłą rzeczy to tylko skromna część materiałów archiwalnych. Większość można zobaczyć na kartach specjalnie wydanego albumu ”Najwyższa Izba Kontroli 1919-2019. Sto lat troski o Państwo”. Książka zawiera nigdy niepublikowane zdjęcia i dokumenty z pierwszych lat działalności Izby. Pochodzą one z zasobów prywatnych, archiwów NIK i IPN. Część została odnaleziona w Londynie, Wilnie i Lwowie. Album zabiera czytelników w fascynującą podróż po historii Najwyższej Izby Kontroli, nierozłącznie związanej z historią Rzeczypospolitej Polskiej. Praca powstała pod redakcją Danuty Bolikowskiej.
Drugą pozycją specjalnie przygotowaną na rocznicę jest książka ”100 kontroli z archiwum NIK”. Pierwszy raz w 100-letniej historii Najwyższej Izby Kontroli zaprezentowano w niezwykle przystępny sposób wyniki kontroli i odsłonięto kulisy ich prowadzenia. Pokazano początki funkcjonowania, wówczas jeszcze Najwyższej Izby Kontroli Państwa, jej działalność emigracyjną, trudne lata PRL-u i działalność współczesną. W pracy zbiorowej pod redakcją Doroty Bernhardt-Kowalskiej, Ryszarda Szyca i Piotra Chojnackiego opisano najsłynniejsze i bulwersujące sprawy, którymi przyszło zajmować się NIK. A są to choćby nadzór na transportem polskiego złota w czasie II wojny światowej, kontrola gigantycznych nadużyć podczas budowy domów a często rezydencji komunistycznych notabli czy też kontrola Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, jednej z największych defraudacji środków publicznych w historii powojennej Polski.
- Książkę czyta się jak najlepszą powieść sensacyjną, tyle że to literatura faktu, a nie fikcja - mówi prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski. Obie pozycje będą dostępne w sieci Empik i księgarniach IPN już od 8 lutego.
Na 100-lecie Najwyższej Izby Kontroli redakcja „Kontroli Państwowej” przygotowała dwuzeszytowe, specjalne wydanie jubileuszowe (nr 1/2019). W pierwszym zeszycie kilku autorów, od wielu lat naukowo i zawodowo zajmujących się kontrolą państwową, przypomniało historię, pozycję ustrojową i zmieniającą się rolę NIK, akcentując wpływ jej działalności na różne obszary funkcjonowania państwa, zwłaszcza bezpieczeństwo, zdrowie i administrację. Opisując kontrole budżetowe, pokazali jak zmieniało się podejście do badania dochodów i wydatków, a także znaczenie aktywności NIK dla systemu dyscypliny finansów publicznych. Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski pisząc o dorobku Izby w artykule otwierającym to wydanie podkreślił, że taka służba państwu nie byłaby możliwa bez niezależnej, apolitycznej i profesjonalnej instytucji, jaką jest NIK.
W drugim zeszycie „KP”, na 430 stronach, po raz pierwszy przedstawiono monografie wszystkich 16 delegatur NIK. Ich autorami są zarówno historycy, jak i pracownicy tych jednostek. Przybliżają dzieje, działalność i sylwetki ludzi, bez których trudno byłoby tworzyć historię instytucji.
- Kończy się I wojna światowa, ale nie ustaje walka Polaków - nie tylko o ustalenie granic, ale także o to, jak będzie funkcjonowało państwo, które odzyskali po 123 latach niewoli - to jedne z pierwszych słów, które padają w filmie dokumentalnym opowiadającym o stu latach pracy Najwyższej Izby Kontroli. Akcja filmu prowadzi nas od tych niezwykle trudnych początków powstawania Najwyższej Izby Kontroli Państwa aż do czasów współczesnych: sukcesów odnoszonych przez kontrolerów Izby w kraju i zagranicą. Wielką zaletą filmu jest wykorzystanie fotografii z rozmaitych zbiorów (m.in. Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Akt Nowych, osób prywatnych). Krok po kroku, widzimy, jak po odzyskaniu niepodległości budowano kontrolę państwową praktycznie od podstaw. Od pierwszego prezesa NIKP Józefa Higersbergera, po obecnego prezesa NIK, Krzysztofa Kwiatkowskiego. Śledzimy jak Izba się rozrastała, jak tworzone były nowe delegatury, począwszy od Kielc, Warszawy i Lwowa oraz jaki oddźwięk społeczny miały przeprowadzane przez NIK kontrole. 100 lat to cała epoka, ale w tym krótkim filmie udało się zawrzeć najważniejsze fakty (film otwiera niniejszy artykuł).
Nie lada gratką dla filatelistów jest też znaczek pocztowy, koperta pierwszego dnia obiegu i folder wydane przez Pocztę Polską na stulecie NIK. Znaczek o nominale 5 zł to stylizowana grafika przedstawiająca fasadę gmachu Izby. Koperta FDC oprócz znaczka ostemplowanego okolicznościową pieczęcią zawiera dekret o powołaniu Najwyższej Izby Kontroli Państwa z 7 lutego 1919 r. sygnowany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, Prezydenta Ministrów Ignacego Jana Paderewskiego i Ministra Skarbu Józefa Englicha. W komplecie do nabycia jest też folder, z krótką historią powstania znaczka i koperty pierwszego dnia obiegu. Wszystkich chętnych zapraszamy do urzędów pocztowych. Znaczki i koperty dostępne będą od 7 lutego.
