Odnosząc się do treści publikacji pt. „Prezes NIK nie ma dostępu do materiałów «ściśle tajnych»” redaktor Izabeli Kacprzak opublikowanego na łamach dziennika „Rzeczpospolita” z dnia 6 lipca 2023 r. pragnę zauważyć, co następuje.
Dostęp Prezesa Najwyższej Izby Kontroli do krajowych informacji niejawnych wynika wprost z ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych, dalej: uoin. Zgodnie bowiem z art. 34 ust. 10 pkt 7 uoin wobec Prezesa NIK nie przeprowadza się postępowania sprawdzającego, a dostęp do informacji niejawnych wynika z mocy prawa, a nie z uzyskanego poświadczenia bezpieczeństwa.
Wbrew sugestii Pana Ministra Mariusza Kamińskiego dostęp ten nie wywodzi się z domniemania, że osoby wymienione we wskazanym przepisie dają rękojmię zachowania w tajemnicy pozyskanych informacji niejawnych, które to domniemanie mogłoby zostać obalone w drodze publicznych oświadczeń czy też innych czynności podejmowanych przez Pana Ministra lub służbę specjalną.
Ustawa wyraźnie wskazuje, że wobec Prezesa NIK nie przeprowadza się postępowania sprawdzającego, ponieważ bezpośrednio w stosunku do osób kandydujących na stanowisko Prezesa NIK - ABW przeprowadza poszerzone postępowanie sprawdzające. Z wnioskiem o przeprowadzenie tego postępowania występuje osoba uprawniona do powołania na to stanowisko lub Marszałek Sejmu.
Wyłączenie Prezesa NIK z obowiązku przeprowadzenia postępowania sprawdzającego ma na celu zagwarantowanie mu niezależności i odporności na ewentualne naciski ze strony służb prowadzących postępowania sprawdzające, które poprzez wydawanie/odmawianie/cofnięcie poświadczenia bezpieczeństwa mogą próbować wpływać na realizację konstytucyjnych obowiązków Prezesa NIK.
Jestem przekonany, że niezwykle pomocna w zrozumieniu przez Pana Ministra zamiaru ustawodawcy konstruującego przepisy prawne dotyczące tego obszaru byłaby opinia prawna z dnia 24 października 2022 r. wyrażona przez Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu (nr BAS-WAP-1997/22), zgodnie z którą unormowanie wyrażone w art. 34 ust. 10 uoin opiera się na założeniu, że w odniesieniu do określonej grupy podmiotów względy ustrojowe wykluczają możliwość badania zachowania rękojmi dochowania tajemnicy w trybie postępowania sprawdzającego, w tym wykluczają możliwość prowadzenia wobec takich osób kontrolnych postępowań sprawdzających. Postępowania kontrolne mogą być prowadzone bowiem jedynie wobec osób, które otrzymały poświadczenie bezpieczeństwa, a osobom objętym dyspozycją art. 34 ust. 10 uoin poświadczenia takie nie są wydawane.
Przyjęta w uoin konstrukcja zakłada, że osoby zwolnione z obowiązku przeprowadzenia postępowania sprawdzającego w okresie piastowania urzędu, z którym takie zwolnienie jest związane, nie mogą utracić prawa dostępu do informacji niejawnych. Skoro nie jest możliwe wobec nich prowadzenie postępowań sprawdzających kontrolnych, to brak jest innych, przewidzianych prawem procedur, które pozwoliłyby na zobiektywizowanie przekonania, że dana osoba przestała dawać rękojmię zachowania tajemnicy. Wyrażona zatem przez Pana Ministra Mariusza Kamińskiego teza, że Prezes NIK nie daje rękojmi zachowania tajemnicy i nie posiada obecnie poświadczeń bezpieczeństwa upoważniających do zapoznawania się z informacjami niejawnymi jest niezgodna z istniejącym porządkiem prawnym i została przekazana jedynie w celu podważenia zaufania kontrolerów, jak też opinii publicznej do Prezesa NIK.
