Jak wykazali inspektorzy NIK, obecny poziom realizacji przepisów ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się jest bardzo niski. Nawet tam, gdzie podjęto jakiekolwiek działania, nie wzięto pod uwagę specyficznych potrzeb osób z niepełnosprawnością słuchu. W konsekwencji osoby niesłyszące w dalszym ciągu mają utrudnioną drogę do pełnej samodzielności i w praktyce są wykluczane są z życia społecznego.
Urzędy tłumaczą swoje zaniedbania niskim odsetkiem głuchoniemych petentów. Nie dostrzegają, że jest on niewielki, ponieważ poziom dostępności instytucji użyteczności publicznej dla niepełnosprawnych jest wciąż niewystarczający. Warto zaznaczyć, że kontrola NIK „Świadczenie usług publicznych osobom posługującym się językiem migowym” dotyczyła 60 instytucji publicznych, z którymi obywatele kontaktują się najczęściej. Mowa o urzędach wojewódzkich, urzędach gmin, starostwach powiatowych, urzędach skarbowych, a także oddziałach ZUS i komendach policji.
Projektowane zmiany w ustawie są zgodne z oczekiwaniami NIK i odpowiadają opracowanym w Izbie wnioskom de lege ferenda. W szczególności zmiany te umożliwią:
- nałożenie na jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, tj. na: szpitalne oddziały ratunkowe oraz zespoły ratownictwa medycznego, jednostki Policji i Państwowej Straży Pożarnej oraz straże gminne takich obowiązków, jakie obecnie ustawa nakłada na organy administracji publicznej. Zobowiąże je to do udostępnienia usługi pozwalającej na komunikowanie się oraz zapewnienie dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGAN i będzie wsparciem dla osób uprawnionych do komunikowania się z podmiotami działającymi w sferze ochrony bezpieczeństwa;
- doprecyzowanie użytego w odniesieniu do dokumentów niezbędnych do załatwienia sprawy określenia „w formie dostępnej dla osób uprawnionych”, przez dodanie, że chodzi o dokumenty przetłumaczone na język migowy na wniosek tych osób;
- nałożenie na jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego:
- obowiązku udostępnienia osobom uprawnionym środków umożliwiających komunikację audiowizualną, w tym z wykorzystaniem komunikatora internetowego, co umożliwi wymianę informacji w języku migowym,
- obowiązku oznaczenia skierowanej do osób uprawnionych informacji, w miejscach dostępnych dla tych osób, znakiem graficznym przekreślonego ucha, co ułatwi osobom uprawnionym odszukanie informacji.
Wprowadzone regulacje powinny w zdecydowany sposób przyczynić się do wyeliminowania dyskryminacji osób z wadą słuchu. Jednostki administracji publicznej będą miały obowiązek zapewnienia takich środków, które ułatwią osobom z niepełnosprawnością słuchu załatwienie ich spraw.
Projekt ustawy w kształcie zgodnym z wnioskami Najwyższej Izby Kontroli przyjęty już został przez senacką Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.
