Konferencja w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie była kolejnym z zaplanowanych 16 spotkań, które Najwyższa Izba Kontroli wraz z poszczególnymi urzędami wojewódzkimi organizuje w całej Polsce. Do tej pory podobne konferencje odbyły się w Kielcach, Olsztynie, Białymstoku, Warszawie, Łodzi, Lublinie, Rzeszowie i Gdańsku. Podstawowym celem organizatorów jest wskazywanie samorządom i zainteresowanym instytucjom dobrych praktyk w zakresie ochrony zwierząt i walki z ich bezdomnością.
Rekomendacje Najwyższej Izby Kontroli zaprezentował prezes Krzysztof Kwiatkowski. Szef Izby powołał się na doświadczenia państw Europy Zachodniej, z których wynika, że nie można rozwiązać problemu bezpańskich zwierząt, ograniczając się jedynie do ich wyłapywania i umieszczaniach w schroniskach. Tymczasem właśnie do tego sprowadza się obecnie działalność większości polskich samorządów. Według NIK konieczne są kompleksowe i wielokierunkowe działania, w szczególności profilaktyczne, dotyczące:
- znakowania i rejestrowania wszystkich zwierząt domowych
- upowszechniania zabiegów kastracji lub sterylizacji zwierząt, zarówno wszystkich przebywających w schroniskach, jak i posiadających właścicieli
- działań edukacyjno-popularyzatorskich na rzecz kształtowania właściwego stosunku do ochrony zwierząt.
Dzięki temu ograniczone zostanie nie tylko cierpienie zwierząt, ale znacząco zmniejszą się także wydatki przeznaczane obecnie na opiekę nad bezpańskimi psami i kotami. Co więcej uzyskane oszczędności pozwolą samorządom realizować inne ważne zadania. Skuteczność tego kierunku potwierdzają doświadczenia krajów Europy Zachodniej, w których bezdomnych zwierząt praktycznie już nie ma. Także polskie powiaty, które zdecydowały się obrać tę drogę, potwierdzają jej efektywność.
Obecnie - pomimo starań samorządów, administracji państwowej oraz organizacji pozarządowych - zjawisko bezdomności zwierząt w naszym kraju nie tylko nie maleje, ale wręcz rośnie. Potwierdzają to raporty NIK (od 2010 roku Izba regularnie bada pod tym względem samorządy, schroniska, przytuliska, firmy zajmujące się wyłapywaniem zwierząt, a także inspekcję weterynaryjną).
Rośnie zarówno liczba schronisk, jak i zwierząt w nich przebywających. Na koniec 2011 roku mieliśmy w Polsce 150 schronisk, a po czterech latach było ich już 184. Na koniec 2015 r. przebywało w schroniskach ponad 105 tysięcy psów, to jest o ponad 5 proc. więcej niż cztery lata wcześniej i ponad 24 tysiące kotów, to jest blisko 18 proc. więcej niż na koniec roku 2011.
NIK odnotowała w ostatnim raporcie poprawę warunków bytowania zwierząt w schroniskach i przytuliskach, choć niestety wskazała także nieprawidłowości, m.in. dotyczące nieweryfikowania przez gminy jakości realizacji zadań przez podmioty, którym powierzono odławianie lub opiekę nad zwierzętami. Działania większości skontrolowanych samorządów koncentrowały się na odławianiu zwierząt i przekazywaniu ich do schronisk bądź przytulisk. Marginalizowano natomiast lub wręcz pomijano potrzebne dla zapobiegania bezdomności działania profilaktyczne dotyczące sterylizacji i kastracji zwierząt, propagowania ich adopcji, a także znakowania i rejestracji.
Prezes NIK przypomniał, że Najwyższa Izba Kontroli przyczyniła się do bardzo istotnej zmiany w prawie ochrony zwierząt. Dzięki współpracy z parlamentarzystami udało się zmodyfikować katalog zawarty w art. 11 Ustawy o ochronie zwierząt, który do tej pory był katalogiem zamkniętym. Obecnie rozszerzono go o możliwość sterylizacji zwierząt posiadających właściciela. Dużo gmin wcześniej decydowało się wesprzeć takie działanie, ale bez delegacji ustawowej. Zdarzało się, że wojewodowie wydawali uchylenia nadzorcze, które całkowicie zamykały tę formę wsparcia. To z kolei powodowało lawinowy przyrost liczby szczeniąt. Dzięki temu, że ww. katalog uzyskał charakter otwarty, każda gmina (w zależności od pomysłów, finansów, specyfiki) może wprowadzać własne projekty ograniczające populację zwierząt bezdomnych - także sterylizować zwierzęta, których właściciele wyrażają na to zgodę. W ten sposób został zrealizowany jeden z najważniejszych wniosków pokontrolnych NIK.
Obok prezesa Krzysztofa Kwiatkowskiego głos podczas konferencji zabrała m.in. małopolska wojewódzka lekarz weterynarii Agnieszka Szewczyk-Kuta, która wygłosiła referat „Bezdomność zwierząt w województwie małopolskim. Rola Inspekcji Weterynaryjnej w ochronie zwierząt”. O dobrych praktykach w realizacji programu zapobiegania bezdomności zwierząt mówił Paweł Lisicki, dyrektor Biura Ochrony Środowiska Urzędu m. st. Warszawy. Sposoby wprowadzenia realnych oszczędności w budżecie gmin przy utrzymaniu realizacji zadania z zakresu ochrony zwierząt na wysokim poziomie przedstawił Burmistrz Miasta Myszków Włodzimierz Żak.
- Bardzo dziękuję Najwyższej Izbie Kontroli za tę inicjatywę. Trzeba pamiętać o tym, co się dzieje ze zwierzętami i dbać o nie. Ich los jest naszą wspólną troską - powiedział wicewojewoda małopolski Józef Gawron.
Co NIK robi dla bezdomnych zwierząt
Najwyższa Izba Kontroli w ostatnich latach poświęciła wiele uwagi problematyce bezpańskich zwierząt. W 2010 r. przeprowadziła kontrolę pt. „Przestrzeganie praw zwierząt”, natomiast na przełomie 2012 i 2013 r. kontrolę pt. „Wykonywanie zadań gmin dotyczących ochrony zwierząt”. W 2016 roku NIK przeprowadziła w dziewięciu województwach kontrole pn. „Zapobieganie bezdomności zwierząt”. Z inicjatywy Najwyższej Izby Kontroli odbyła się w Warszawie 28 maja 2015 r. konferencja pn. „Stan ochrony zwierząt w Polsce”. Jej rezultatem są rekomendacje, których wdrożenie może realnie przyczynić się do poprawy sytuacji bezpańskich psów i kotów w naszym kraju. NIK wraz z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz poszczególnymi urzędami wojewódzkimi organizuje także cykl konferencji poświęcony dobrym praktykom w ochronie zwierząt. Z inicjatywy Prezesa Najwyższej Izby Kontroli ustanowiono nagrodę „Przyjaciel Zwierząt”. W NIK prowadzony jest też cykl szkoleń pn. „Skuteczna i humanitarna metoda zmniejszenia populacji bezdomnych zwierząt w Polsce, w trosce o publiczne pieniądze”. Najbliższe szkolenie odbędzie się 7 marca br. w centrali NIK w Warszawie. Izba nawiązała również współpracę z Komendą Główną Policji - w rezultacie przygotowywane są szkolenia dla komend powiatowych w zakresie szeroko pojętej ochrony zwierząt. Pierwsze z nich odbędzie się 11 kwietnia.
