NIK ocenia pozytywnie podjęcie w 2014 r. działań restrukturyzacyjnych Przedsiębiorstwa Państwowego „Porty Lotnicze” oraz dotychczasowy przebieg i efekty (kontrola nie obejmowała żadnego całego roku obrotowego, w którym wystąpiły efekty działań restrukturyzacyjnych) prowadzonej restrukturyzacji. Wyniki finansowe uzyskane w 2015 r. oraz efekty restrukturyzacji zatrudnienia wskazują, że niekorzystne trendy zostały odwrócone.
Pozytywna ocena dotychczasowych efektów restrukturyzacji, w tym działalności operacyjnej przedsiębiorstwa od marca 2014 roku, wynika z zauważalnego wzrostu przychodów oraz poprawy ich struktury, w tym m.in., wzrost udziału usług pozalotniczych oraz znaczącego spadku kosztów osobowych (o ok. 100 mln. zł rocznie), które pozwoliły uzyskać PPL w 2015 roku dodatni wynik finansowy netto. Kontrola wykazała także tendencję zwyżkową liczby operacji lotniczych w ujęciu rocznym. Jednocześnie NIK wskazuje, że polityka taryfowa PPL była kreowana z poszanowaniem zasady równego traktowania kontrahentów.
Konieczność restrukturyzacji wynikała z niekorzystnej struktury przychodów, prognozowanego pogarszania wyników finansowych Przedsiębiorstwa oraz przerostu kosztów osobowych. Niekorzystne dla PPL rozwiązania zawarte w Zbiorowym Układzie Pracy (obowiązującym do marca 2014 r.), były krytykowane przez NIK już w 2001 r., a likwidacja przerostu zatrudnienia kosztowała PPL ok. 300 mln zł. NIK wskazuje także brak skutecznego nadzoru nad częścią inwestycji oraz niewłaściwie przygotowane dokumenty strategiczne.
Kompletna ocena realizacji celów zawartych w strategii PPL może zostać dokonana w przyszłości, ponieważ są to cele długookresowe. Opracowane w 2012 r. dokumenty strategiczne, za które zapłacono wykonawcy ponad 2 335 tys. zł. nie zostały wdrożone, m.in. dlatego, że już w momencie odbioru były nieaktualne. W 2014 roku PPL zmuszone było zlecić ich aktualizacje, które łącznie kosztowały blisko 1 650 tys.
Naczelny Dyrektor PPL, powołany w lutym 2014 roku otrzymał zadanie opracowania nowego planu restrukturyzacji. Z ustaleń kontroli wynika, że ramy i sposób przeprowadzenia restrukturyzacji, a także długofalowe cele, zostały określone w dokumentach „Biznes Plan P.P. „Porty Lotnicze” z elementami restrukturyzacyjnymi na lata 2014-2015” i „Strategia P.P. „Porty Lotnicze” na lata 2014-2024”, które zyskały pozytywną opinię organów Samorządu Załogi PPL. Przebieg i efekty wdrażania Strategii 2014-2024 były systematycznie monitorowane i oceniane przez Przedsiębiorstwo. Opracowano także „Plan Generalny Lotniska Chopina w Warszawie na lata 2015-2040”, który zyskał pozytywną opinię Zebrania Delegatów Samorządu Załogi PPL i był w trakcie procesu zatwierdzania.
Na trudną sytuację PPL miały wpływ także nieprawidłowości związane z częścią inwestycji, w tym przede wszystkim nierzetelny nadzór inwestorski. W latach 2012-2015 podjęto decyzje o zaniechaniu 12 zadań inwestycyjnych, na które łącznie wydano blisko 27 750 tys. złotych. Zaniechano m.in. dokończenia Systemu Paliwowego Hydrant (o wartości ponad 18 531 tys. złotych). Nie doprowadzono też do ustalenia pełnego kręgu osób, ponoszących osobistą odpowiedzialność za straty wynikające z nieprawidłowości popełnionych w trakcie realizacji tej inwestycji. Chociaż w ocenie NIK istniały przesłanki do skierowania zawiadomienia w sprawie przestępstwa, PPL złożyło takie zawiadomienie do prokuratury dopiero w wyniku wniosku NIK.
PPL zmuszone było także do inwestowania w spółki zarządzające lotniskami lokalnymi, o niskim potencjale rozwojowym, których akcje/udziały - wg strategii wobec spółek Grupy Kapitałowej PPL - mają być przeznaczone do zbycia (Porty Lotnicze Rzeszów-Jasionka, Szczecin-Goleniów, Bydgoszcz oraz Poznań). Np. w związku z koniecznością umożliwienia samorządom wykorzystania środków unijnych do rozbudowy infrastruktury lotnisk, PPL poniosło nakłady na podnoszenie kapitału Portów Lotniczych Szczecin-Goleniów i Rzeszów Jasionka, chociaż te inwestycje, podobnie jak zarządzanie przez PPL lotniskiem Zielona Góra-Babimost, nie mają znaczenia biznesowego dla rozwoju PPL. Łączna wartość należących do PPL akcji i udziałów w spółkach Grupy Kapitałowej PPL została przeszacowana (obniżona) w stosunku do wartości początkowej o 46 proc., w tym w grupie spółek zarządzających lotniskami o 57 proc.
Niezależnie od pozytywnej oceny działań restrukturyzacyjnych, kontrola wykazała niedostateczny nadzór ministra właściwego ds. transportu nad PPL. Minister nie sporządzał autonomicznych ocen pracy Naczelnego Dyrektora Przedsiębiorstwa, poprzestając na powielaniu ocen dokonywanych przez organy samorządu pracowniczego. Wykazywał także pasywność w wyznaczaniu celów i kierunków rozwoju PPL i nie reagował na zaniedbania PPL w sferze inwestycji, także kapitałowych.
NIK pozytywnie ocenia wypracowanie i realizację przez PPL strategii wobec podmiotów wchodzących w skład Grupy Kapitałowej PPL i prawidłowość wykonywania praw z posiadanych przez PPL akcji i udziałów w spółkach.
