Głównym celem Programu standaryzacji komend i komisariatów Policji była poprawa warunków obsługi obywateli oraz warunków pracy funkcjonariuszy i pracowników cywilnych w komendach i komisariatach. Program zakładał także stworzenie jednolitego standardu zewnętrznego i wewnętrznego komend oraz komisariatów. Kontrolowany Program był jednym z elementów szeroko rozumianego procesu modernizacji Policji. Zastosowanie w nowo budowanych obiektach Policji nowej modelowej koncepcji architektonicznej stwarzało szansę na zwiększenie powierzchni użytkowej komend lub komisariatów w stosunku do dotychczasowej. Dawało też możliwość bardziej funkcjonalnego zagospodarowania przestrzeni i przez to poprawy warunków obsługi obywateli oraz pracy funkcjonariuszy i pracowników cywilnych Policji.
W ocenie NIK, realizacja Programu standaryzacji komend i komisariatów Policji była obarczona poważnymi błędami. Program przygotowano i przyjęto nierzetelnie, bez przeprowadzenia koniecznych konsultacji z jednostkami Policji, które odpowiadały za prowadzenie inwestycji. W dodatku jednostki te zobowiązano do wdrożenia nowych rozwiązań, choć ich realizacja była często droższa od dotychczas stosowanych.
Rozwiązania architektoniczne przyjęte w Programie spowodowały konieczność poniesienia w wielu jednostkach kosztów nawet o 50 proc. większych - od przeciętnej ceny 1 m2 nowej komendy lub komisariatu - niż wcześniej zakładano. Miało to miejsce w sytuacji dysponowania przez Policję ograniczonymi środkami na inwestycje, przy równoczesnym występowaniu olbrzymich potrzeb związanych z budową nowych i modernizacją funkcjonujących budynków komend i komisariatów.
NIK wskazuje, że zobligowanie jednostek Policji do stosowania szczegółowych, niedopracowanych rozwiązań, które niedostatecznie uwzględniały lokalne uwarunkowania, było działaniem niecelowym i zarazem niegospodarnym, narażającym w konsekwencji Policję na ponoszenie niepotrzebnych kosztów.
Modelowa koncepcja architektoniczno-budowlana podlegała wielokrotnym korektom, m.in. z uwagi na błędy dostrzeżone przez wykonawców. Dotyczyły one m.in. założeń niezgodnych z wymaganiami lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego w miejscu prowadzonej inwestycji, modelowego kształtu i wielkości działki budowlanej różniącego się od uzyskanej działki pod budowę komend lub komisariatów, małej architektury (np. ogrodzeń), funkcjonalności pomieszczeń, czy też zastosowanego wyposażenia oraz przewidzianych kosztownych materiałów budowlanych o specyfikacjach spełnianych jedynie przez pojedynczych producentów albo niespełniających wymogów sanitarnych. W efekcie Policja nie zrealizowała żadnej inwestycji zgodnej w pełnym zakresie z wymaganiami Programu. Nie wypracowano także zakładanego jednolitego i spójnego modelu komendy i komisariatu Policji, jednolitego standardu obsługi obywateli ani standardu pracy dla policjantów i pracowników cywilnych, które miały być efektem wykonania założeń Programu.
Również zobligowanie do stosowania nowego logo i nowego symbolu Policji (wprowadzonych Księgą Znaku i elementów identyfikacji wizualnej komend i komisariatów Policji) w jednostkach nowo budowanych lub poddawanych modernizacji, przy równoczesnym pozostawieniu dotychczas stosowanego logo i znaku Policji w komendach i komisariatach Policji nieobjętych Programem, stwarzało ryzyko dezorientacji w tak ważnej dla obywateli sferze identyfikacji służb stojących na straży porządku publicznego.
NIK ustaliła, że wdrożenie Księgi Znaku i elementów identyfikacji wizualnej komend i komisariatów Policji wiązało się z obowiązkiem wykorzystywania w elementach identyfikacji wizualnej dodatkowo płatnej czcionki. Prowadziło to do ponoszenia kolejnych kosztów przy opłatach m.in. za każdą tablicę, znak identyfikacyjny, a także za używanie tego rodzaju czcionki na poszczególnych komputerach. Narażenie Policji na ponoszenie tego rodzaju wydatków wynikało z nierzetelnego sformułowania oczekiwań wobec twórców logo i symbolu Policji.
Policja wielokrotnie sygnalizowała Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, że obligatoryjne stosowanie rozwiązań zawartych w Programie może prowadzić do konfliktu z prawem. Zasada obligatoryjności została uchylona dopiero 18 marca 2015 r., kiedy to uznano, że absolutnym priorytetem przy modernizacji jest przestrzeganie zapisów ustawy prawo zamówień publicznych, w szczególności zachowanie uczciwej konkurencji, i ustawy o finansach publicznych, w tym zwłaszcza celowego i racjonalnego wydatkowania środków publicznych.
Wnioski NIK
W związku z ustaleniami kontroli Najwyższa Izba Kontroli sformułowała wnioski systemowe skierowane do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wypracowywanie optymalnego modelu komisariatu lub komendy winno być zdaniem NIK poprzedzone rzetelnymi konsultacjami z terenowymi jednostkami Policji, tak, by uwzględnione zostały uwarunkowania regionalne i wymogi lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów. NIK zwraca uwagę, że taka droga postępowania jest szczególnie istotna w sytuacji, gdy od wielu lat na realizację koniecznych potrzeb remontowo - budowlanych przeznaczane są niewystarczające środki.
W ocenie NIK celowe jest też podjęcie działań przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w celu uzyskania prawa do nieograniczonego wykorzystywania czcionek we wszystkich oczekiwanych obszarach, także we wszystkich elementach identyfikacji wizualnej wewnątrz i na zewnątrz komend i komisariatów przewidzianych Księgą Znaku i elementów identyfikacji wizualnej komend i komisariatów Policji, bowiem zgodnie z art. 67 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, licencja upoważnia do korzystania z utworu wyłącznie na wymienionych w umowie polach eksploatacji.
NIK wnioskowała również, aby Policja zunifikowała swoje znaki. Zdaniem NIK konsekwentne stosowanie jednakowych, zunifikowanych oznaczeń jest niezbędne nie tylko w modernizowanych komendach i komisariatach, ale również na wszystkich pozostałych budynkach, a także w informacjach zamieszczanych na stronach internetowych Policji, w Biuletynach Informacji Publicznej, na umundurowaniu, wyposażeniu oraz we wszystkich pozostałych sferach funkcjonowania Policji. Taki sposób postępowania będzie pomagał obywatelom w jednoznacznym zidentyfikowaniu kluczowej służby stojącej na straży porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego.
