Zastrzeżenia NIK budzą nieobiektywne procedury stosowane w Ministerstwie Gospodarki przy wyłanianiu funduszy pożyczkowych. Z kolei niektóre fundusze nie zapewniły przedsiębiorcom jednakowego traktowania lub bez potrzeby żądały od nich zbyt wielu dokumentów.
NIK sprawdziła skuteczność pomocy państwa dla przedsiębiorców, którzy ponieśli straty w wyniku powodzi w 2010 roku. Kontrola objęła pięć najbardziej poszkodowanych przez powódź województw: dolnośląskie, małopolskie, podkarpackie, opolskie i śląskie. Kontrolerzy zbadali pomoc udzielaną z Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz 5 z 10 funduszy pożyczkowych, wybranych przez Ministerstwo Gospodarki. Dodatkowym źródłem informacji były opinie 278 przedsiębiorców, uzyskane drogą telefoniczną.
Kontrola pokazała, że najbardziej adekwatną formą pomocy były pożyczki na usuwanie szkód w majątku firmy. Udzielały jej fundusze pożyczkowe wybrane w drodze konkursu przez Ministerstwo Gospodarki. W skali kraju skorzystało z nich najwięcej przedsiębiorców - prawie 2 tys. Trafiło do nich ponad 74,5 mln zł, co stanowiło 78 proc. wszystkich wypłaconych środków.
W pięciu skontrolowanych przez NIK województwach pomoc wypłacana była szybko i trafiała do wszystkich, którzy spełniali kryteria. Pożyczki otrzymało 1608 przedsiębiorców, którym wypłacono ponad 64 mln zł. Wysokość pożyczek wynosiła od 1,8 tys. do 50 tys. zł - tych najwyższych wypłacono 72 (na 132 badanych przedsiębiorców). Jedynie 49 przedsiębiorcom odmówiono pożyczki, gdyż nie spełniali kryteriów, np. nie mieli wpisu w KRS albo szkody pokrył wcześniej ubezpieczyciel.
Mniej popularną formą okazały się nieoprocentowane pożyczki Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), które można było przeznaczyć jedynie na wypłatę wynagrodzeń pracownikom. Podobnie było ze środkami Funduszu Pracy (FP) na zwrot kosztów wynagrodzeń dla pracowników lub skierowanych bezrobotnych. Środki z obydwu funduszy stanowiły 22 proc. wypłaconych (w tym FGŚP zaledwie 1 proc.). Zdaniem NIK niewielkie firmy nie mają zbyt wielu pracowników i stąd zainteresowanie taką formą pomocy było mniejsze.
NIK negatywnie ocenia sposób wyłaniania przez Ministerstwo Gospodarki funduszy pożyczkowych. Komisja nie zapewniła obiektywizmu i jednakowego traktowania oferentów, nie pracowała rzetelnie, członkowie subiektywnie oceniali oferty, nawet pod względem kryteriów obiektywnych, np. terminów czy przygotowania kadrowego do zadań. Szczególnie naganny był sposób oceniania kosztów operacyjnych pracy funduszu - oferty o niższych kosztach oceniane były gorzej, natomiast lepiej oceniano oferty o wyższych kosztach. NIK zwraca uwagę na tę naganną praktykę, gdyż powstają uzasadnione obawy o wzrost kosztów obsługi pożyczek przez fundusze w przyszłości. Nowa ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi nie uwzględnia bowiem kryterium kosztów operacyjnych przy procedurze wyboru funduszy przez Ministerstwo.
Dla przedsiębiorców najbardziej dolegliwe - uwagę na to zwracali sami ankietowani, jak i organizacje ich zrzeszające - było żądanie przez dwa fundusze (Małopolską Agencję Rozwoju Regionalnego w Krakowie i Karkonoską Agencję Rozwoju Regionalnego w Jeleniej Górze) dodatkowych dokumentów, nawet tych, które nie są wymagane prawem. Ponadto NIK zwróciła uwagę na różnice w stosowanych przez fundusze procedurach, co powodowało nierówne traktowanie przedsiębiorców. Np. Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych w Opolu jako jedyna nie powołała rzeczoznawcy majątkowego, polegając na oświadczeniach przedsiębiorców. Z kolei Górnośląska Agencja Promocji Przedsiębiorczości w Katowicach nie dokonywała oględzin na miejscu.
Kontrola pokazała jeszcze jeden problem - braku jednolitego systemu zbierania danych o poszkodowanych przedsiębiorcach, tak żeby w przypadku kolejnej powodzi możliwa była szybka ocena szkód i pomoc przy naprawie skutków. Zdaniem NIK sporządzenie takiej bazy danych powinno być w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
