Agencja Mienia Wojskowego rzetelnie i gospodarnie zarządzała nieruchomościami Skarbu Państwa. Wyjątki dotyczyły udzielania i realizacji zamówień publicznych przez Oddział we Wrocławiu oraz przyjętego sposobu deklarowania i uiszczania podatku od nieruchomości.
Według stanu na 30.06.2018 r., w zasobie Agencji Mienia Wojskowego (AMW) znajdowały się: nieruchomości o łącznej powierzchni 4 071,9420 ha, 3 081 budynków o łącznej powierzchni użytkowej 1 628 305,64 m². Wartość ewidencyjna nieruchomości wynosiła 3 526 081,8 tys. zł.
Ustalenia kontroli wskazują, że Agencja Mienia Wojskowego skutecznie realizowała finansowe plany sprzedaży nieruchomości oraz prawidłowo oddawała w najem i dzierżawę nieruchomości.
Umowy użyczenia zawierane były głównie na potrzeby jednostek nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych, na cele związane z ich działalnością oraz gdy użyczenie było uzasadnione interesem Sił Zbrojnych lub ważnym interesem publicznym.
Przekazywanie przez Agencję nieruchomości w trwały zarząd obywało się na mocy decyzji, spełniających wymagania ustawowe.
W okresie objętym kontrolą, koszty związane z utrzymaniem nieruchomości wyniosły łącznie 145 738,3 tys. zł i obejmowały przede wszystkim podatek od nieruchomości, koszty ochrony, opłaty za energię elektryczną, koszty ubezpieczenia, wydatki na usługi zarządzania, koszty zabezpieczenia, koszty przeglądów okresowych.
W Oddziale Regionalnym we Wrocławiu, w przypadku sześciu z 12 przejętych w latach 2016-2017 obiektów budowlanych nie przeprowadzono w wymaganych terminach, okresowych kontroli. W toku oględzin przeprowadzonych przez NIK, stwierdzono nienależyty stan części nieruchomości, nieporządek na terenach przylegających do budynków, nienależyte ogrodzenie terenu oraz brak znaków zakazów wstępu.
Nieruchomość w Bobrku (zasób Oddziału Regionalnego w Krakowie). Źródło: Akta kontroli NIK
Agencja Mienia Wojskowego prawidłowo i skutecznie naliczała należności za nieruchomości udostępniane ze swojego zasobu oraz rzetelnie prowadziła windykację tych należności. Wyjątkiem był Oddział we Wrocławiu, w którym:
- w latach 2016 - 2017 oraz w I połowie 2018 r. dopuszczono do przedawnienia należności na kwotę łączną 9,6 tys. zł;
- przy dochodzeniu należności miały miejsce przypadki naruszenia wewnętrznych procedur, które polegały m.in. na niedochowaniu terminów skierowania powództwa do sądu oraz terminów wystąpienia do komornika sądowego o wszczęcie egzekucji;
- w 14 sprawach zawiadomienia o zajęciu wynagrodzenia za pracę zostały sporządzone przed zaopatrzeniem tytułu wykonawczego w klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej.
Prezes Agencji oraz dyrektorzy oddziałów regionalnych, zgodnie z zapisami ustawowymi, dokonywali umorzeń, odroczeń i rozkładania na raty należności z tytułu gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa. Łączna kwota umorzeń (około 44 mln zł), głównie należności sprzed kilku (a nawet kilkunastu) lat od niewypłacalnych lub nieposiadających majątku dłużników wskazuje, że Agencja wykorzystała możliwości urealnienia sald należności przejętych w 2015 r.
Zarówno w Biurze Prezesa, jak i większości oddziałów regionalnych, dokonując wyboru wykonawców zamówień publicznych dochowywano zasad określonych w ustawie Prawo zamówień publicznych.
Istotne nieprawidłowości przy udzielaniu i realizacji zamówień stwierdzono w Oddziale Regionalnym we Wrocławiu. Kontrolerzy stwierdzili tam przypadki m.in. udzielenia zamówienia na wykonanie robót budowlanych bez zastosowania ustawy Prawo zamówień publicznych, nierzetelnego opisu przedmiotu zamówień objętych trzema umowami na wykonanie robót budowlano-remontowych oraz zlecania wykonania robót zamiennych i dodatkowych, bez zachowania formy pisemnej. W innych przypadkach zdarzało się, że brakowało pisemnego aneksu dla zmiany umowy lub też nieprawidłowo kwalifikowano przedmiot umowy.
Agencja terminowo i w prawidłowej wysokości dokonywała wpłat na fundusze celowe: Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych i Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego (łączna kwota ponad 60 mln zł).
NIK dostrzega duże ryzyko związane z przyjętą przez oddziały regionalne Agencji Mienia Wojskowego generalną zasadą opłacania podatku od nieruchomości wg stawek jak dla gruntów i budynków pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego (wyłączając nieruchomości mieszkaniowe i grunty z nimi związane) oraz nieopłacania podatku od budowli, ze względu na prezentowane stanowisko, że nieruchomości te nie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jedynie część zasobu wykazywano jako nieruchomości związane z działalnością gospodarczą. Dotyczyło to budynków faktycznie wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej przez Agencję oraz inne podmioty. Taki sposób wykazywania przez Agencję nieruchomości do opodatkowania i wynikająca z tego wysokość podatku do zapłaty były kwestionowane przez część gminnych organów podatkowych oraz sądy administracyjne Wskazywały one, że Agencja powinna opłacać podatek według stawek jak dla nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Agencja zadeklarowała na 2018 r. niemal 18 mln zł podatku od nieruchomości. Zakładając, że we wszystkich gminach Agencja powinna zapłacić podatek od wszystkich nieruchomości wg najwyższych stawek, jak dla gruntów i budynków związanych z działalnością gospodarczą (z wyłączeniem budynków mieszkalnych i gruntów z nimi związanych), wysokość podatku od nieruchomości powinna wynieść około 42 mln zł w ciągu roku.
W toku kontroli NIK, Agencja złożyła do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, kwestionując rozstrzygnięcia organów podatkowych, samorządowych kolegiów odwoławczych oraz sądów administracyjnych, które wykazywały, iż wystarczającą przesłanką zakwalifikowania gruntu albo budynku podlegającego opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości do kategorii gruntów i budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej jest samo posiadanie nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. I to, mimo że faktycznie nie wykorzystuje on posiadanego gruntu albo budynku do prowadzenia działalności gospodarczej. Skarga nie została jeszcze rozpatrzona.
Ustalono także, że Oddział Regionalny we Wrocławiu nie regulował bezzwłocznie zobowiązań podatkowych, wynikających z decyzji gminnych organów podatkowych, jak i nie wnosił odpowiedniego zabezpieczenia. Spowodowało konieczność zapłaty odsetek również za okres po wydaniu decyzji przez organ pierwszej instancji. Agencja jako jednostka sektora finansów publicznych powinna podejmować działania mające na celu ograniczenie wysokości uiszczanych odsetek od zaległości podatkowych dokonując niezwłocznie opłacenia podatku po wydaniu decyzji przez gminne organy podatkowe lub korzystać z możliwości wniesienia zabezpieczenia, o którym mowa w art. 33d § 2 Ordynacji podatkowej (niezależnie od ewentualnego wykorzystywania drogi odwoławczej), unikając generowania dodatkowych kosztów z tym związanych.
W związku z nieprawidłowościami w Oddziale Regionalnym Agencji Mienia Wojskowego we Wrocławiu, skierowano do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych przy Międzyresortowej Komisji Orzekającej przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji zawiadomienie o podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansów publicznych dotyczące pięciu czynów wypełniających znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Po zakończonej kontroli Minister Obrony Narodowej poinformował NIK, że trwają prace nad realizacją wniosków Najwyższej Izby Kontroli dotyczących zmian przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w celu częściowego zwolnienia podatkowego AMW z podatku od nieruchomości oraz zmian przepisów decyzji Nr 175/MON Ministra Obrony Narodowej z 30.10.2017 r. w celu dostosowania jej zapisów do treści art. 47 ust. 2 ustawy o AMW.
Agencja Mienia Wojskowego jest agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy o finansach publicznych nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej. Powstała 1.10.2015 r. poprzez połączenie istniejących dotychczas Agencji Mienia Wojskowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Połączenie nastąpiło poprzez przejęcie Agencji Mienia Wojskowego przez Wojskową Agencję Mieszkaniową, która otrzymała nazwę Agencja Mienia Wojskowego.
