Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego usprawnił i uelastycznił system działalności kulturalnej zgodnie z założeniami Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 oraz jej Uzupełnieniem na lata 2004-2020. Dokonał tego poprzez decentralizację systemu zarządzania kulturą. Zwiększył zakres zadań w części istniejących państwowych instytucji kultury oraz utworzył nowe, wyspecjalizowane w poszczególnych obszarach (jak np. polska literatura i jej dziedzictwo, muzyka i taniec, polski teatr, muzea).
Rozmowa z Marią Sieklucką z Departamentu Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego
Instytucje kulturalne
Poszerzenie celów i zadań statutowych instytucji kultury skutkowało zwiększeniem nakładów finansowych na ich funkcjonowanie. W 2011 r. wzrosły one w stosunku do 2010 r. o 5 proc. (z niecałych 786 mln zł do ponad 825 mln zł). Na 2012 r. zaplanowano kwotę wyższą o 8,4 proc. w porównaniu do roku 2011 (prawie 895 mln zł). NIK zwróciła jednak uwagę, że mimo przekazania przez Ministra części swoich zadań państwowym instytucjom kultury nie zmniejszyło się ani zatrudnienie, ani nawet liczba komórek organizacyjnych w samym Ministerstwie.
W ocenie NIK instytucje kultury funkcjonowały prawidłowo. Skutecznie i efektywnie wykonywały zarówno zadania statutowe, jak i te powierzone przez Ministra. Były m.in. odpowiedzialne za obsługę Programów Ministra, organizację konferencji, seminariów, kampanii społecznych i koordynację uroczystości związanych z ważnymi rocznicami. Podejmowały też własne inicjatywy, np. prowadziły prace o charakterze badawczym, eksperckim i edukacyjnym w celu rozwoju poszczególnych obszarów działalności kulturalnej. Wykryte w instytucjach kultury nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim zasad ustalania wynagrodzeń dla ich pracowników. NIK zwróciła także uwagę na niepełną realizację wniosków sformułowanych przez Izbę w wyniku wcześniej przeprowadzonych kontroli.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego naruszył zasadę jawności gospodarowania środkami publicznymi. Udzielał zewnętrznym podmiotom dofinansowania na zrealizowanie konkretnych zadań poprzez zwiększenie dotacji podmiotowych dla instytucji kultury. Tymczasem środki z takiej dotacji - tak jak określa to ustawa o finansach publicznych - powinny być przeznaczane na pokrycie bieżącej działalności dotowanej instytucji. Minister stosował taki mechanizm bez podania do publicznej wiadomości zasad i warunków udzielania dofinansowania. Spowodowało to, że powstała grupa podmiotów, których wnioski nie przechodziły całej określonej przepisami procedury ubiegania się o dofinansowanie w ramach Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego[1]. Praktyka ta uniemożliwiała również wskazanie podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym została udzielona dotacja lub dofinansowanie. Skutkowało to naruszeniem zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi. W dodatku Minister, udzielając dotacji podmiotowej zamiast celowej, pozbawiał się de facto kontroli nad wykonaniem zadania przez podmiot zewnętrzny.
NIK stwierdziła także, że Minister powierzał państwowym instytucjom kultury wykonywanie zadań wykraczających poza ich statutowo określone cele i działania. Dotyczyło to m.in. zlecenia ekspertyz dotyczących oceny merytorycznej wniosków nadesłanych do Programów Ministra, opłacania honorariów ekspertów oceniających wnioski w Programach Ministra oraz przygotowania logotypu i hasła kampanii promującej przechodzenie z nadawania analogowego na cyfrowe w telewizji naziemnej.
[1] Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego stanowią podstawę do uzyskiwania dofinansowania zadań objętych mecenatem państwa. Wykaz Programów ustalany jest corocznie przez Ministra wraz z wytycznymi do oceny wniosków oraz realizacji zadań w ramach Programów. Programy oraz określone do nich priorytety realizowane są na podstawie regulaminów, które zawierają m.in. wykaz uprawnionych wnioskodawców, rodzaje kwalifikujących się zadań, kryteria i punktację oceny wniosków, warunki rozliczenia dotacji i zobowiązania wnioskodawcy.
