Praca aptek szpitalnych i działów farmacji szpitalnej powinna zapewniać racjonalną gospodarkę lekami, bezpieczeństwo pacjentów oraz racjonalizację farmakoterapii. Szpitale zobowiązane są do prowadzenia apteki/działu farmacji szpitalnej zgodnie z wymogami określonymi w aktach wykonawczych do ustawy Prawo farmaceutyczne.
Delegatura NIK w Poznaniu sprawdziła, jak wybrane wielkopolskie szpitale wywiązują się z wypełniania usług farmaceutycznych. W żadnym ze skontrolowanych szpitali apteka nie działała tak jak powinna. Nieprawidłowości dotyczyły zarówno gospodarki lekowej jak i wyposażenia lokali. Zaniedbania były na tyle poważne, że mogły stanowić zagrożenie dla zdrowia a nawet życia pacjentów. Ujawniono także przypadki niewłaściwego postępowania z produktami leczniczymi, w tym lekami psychotropowymi.
W trzech (z czterech skontrolowanych) aptekach szpitalnych nie zostały spełnione ustawowe wymogi dotyczące lokalu apteki oraz jej wyposażenia. W jednej placówce brakowało zabezpieczenia apteki przed dostępem osób trzecich, a pomieszczenia dwóch aptek nie posiadały co najmniej dwóch wejść: dla personelu i dla dostaw towaru. W trzech lecznicach na wyposażeniu apteki nie było między innymi szaf ekspedycyjnych oraz łatwozmywalnych podestów do przechowywania leków. Ponadto w wyposażeniu pomieszczeń wykorzystywanych do przechowywania leków brakowało higrometrów oraz urządzeń eliminujących nadmierne nasłonecznienie.
W trzech szpitalach leki przechowywano niewłaściwie. W dwóch szpitalach w lodówkach przeznaczonych do przechowywania leków pracownicy umieszczali produkty spożywcze, a opakowania leków były niezabezpieczone przed zabrudzeniem i zniszczeniem, w innym przechowywano je w pokoju pielęgniarek. Zdarzało się też, że nie przechowywano leków w oryginalnych opakowaniach, a personel odcinał zużyte fragmenty blistrów, zawierające informacje o terminie ważności i serii leku, co mogło prowadzić do ewentualnych pomyłek personelu medycznego lub np. podania leku przeterminowanego. W jednej placówce stwierdzono, że wśród leków przeznaczonych dla pacjentów oddziału dziecięcego przechowywany był jeden lek przeterminowany.
Kontrolerzy wskazali także przypadki niewłaściwego nadzoru nad obrotem lekami. Przy czym w jednym ze szpitali klinicznych ujawniono nieprawidłowości związane z obrotem lekami psychotropowymi: nie monitorowano ani nie dokumentowano przekazywania tego rodzaju leków do utylizacji. Mogło to skutkować utratą przez szpital kontroli nad lekami wydanymi z apteki, ponieważ nie można dowieść, że produkty lecznicze wycofane z użycia w szpitalu zostały przekazane do utylizacji. Jedna z aptek szpitalnych nie realizowała zadań związanych z prowadzeniem badań klinicznych w zakresie zapewnienia udziału farmaceuty w przyjmowaniu i dystrybucji badanych leków.
Problemem był również brak optymalizacji gospodarki lekowej w dwóch szpitalach. Stwierdzono, że w jednym z nich komitet terapeutyczny, będący organem doradczym dyrektora szpitala, nie analizował kosztów leczenia i miesięcznego zużycia leków przez oddziały, w innym natomiast zmiany szpitalnej listy leków, stanowiącej katalog leków stosowanych w placówce, wprowadzane były z pominięciem procedur obowiązujących w szpitalu.
Uwagi i wnioski NIK
W celu wyeliminowania stwierdzonych w toku kontroli nieprawidłowości NIK wnioskowała do dyrektorów szpitali m.in. o:
- wzmocnienie nadzoru nad działalnością aptek szpitalnych,
- prowadzenie kompletnej dokumentacji leków i produktów leczniczych, przekazanych do utylizacji,
- prawidłowe ewidencjonowanie leków otrzymywanych w formie bezpłatnych próbek oraz prawidłowe określanie ich wartości,
- podjęcia działań w celu prawidłowej organizacji lokalu apteki i właściwego jego wyposażenia, opracowanie zasad wydawania produktów leczniczych na oddziały lub pacjentom.
Jak wynika z informacji nadesłanych do NIK, wszystkie skontrolowane szpitale podjęły już działania naprawcze.
Kontrolę przeprowadzono w: Szpitalu Klinicznym im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Międzychodzie, Szpital Powiatowy im. Prof. Romana Drewsa w Chodzieży.
