Miliony wydatkowane z naruszeniem prawa

NIK o inwestycjach w miastach województwa lubelskiego

Skontrolowane urzędy nie zapewniły w pełni prawidłowego przygotowania i przeprowadzenia inwestycji miejskich objętych kontrolą. Istotne nieprawidłowości w trakcie ich przygotowania stwierdzono w przypadku czterech zadań inwestycyjnych na 12 skontrolowanych (33,3%), a w obszarze ich przeprowadzenia w siedmiu (58,3%). Ustalenia kontroli wskazują na niewystarczający nadzór inwestorów publicznych nad przygotowaniem i realizacją zadań inwestycyjnych.

Celem głównym kontroli NIK było zbadanie prawidłowości przygotowania oraz przeprowadzenia wybranych inwestycji miejskich w województwie lubelskim.

Kontrolę przeprowadzono w czterech urzędach miast, tj. w: Lublinie, Zamościu, Puławach i Świdniku. Kontrolą objęto lata 2016-2022 (I półrocze).

W objętych kontrolą urzędach analizie poddano 12 zadań inwestycyjnych o łącznej wartości 367,2 mln zł oraz dokumentacje projektowe opracowane w ramach tych zadań.

Ustalono, że skontrolowane urzędy miast były przygotowane pod względem organizacyjnym do realizacji inwestycji. Jednak nie wszystkie zadania w zakresie przygotowania i realizacji inwestycji, nadzoru oraz ich rozliczenia wykonane zostały prawidłowo.

W szczególności:

W UM Lublin

• nierzetelnie udokumentowano i zweryfikowano przesłanki zwiększenia wynagrodzenia wykonawcy rewitalizacji Parku Ludowego o kwotę 7,65 miliona złotych, tytułem wykonania alejek w innej technologii niż wskazana na etapie postępowania przetargowego;
• roboty budowlane w branży telekomunikacyjnej dla dwóch zadań (tj. rewitalizacja Parku Ludowego i budowa szkoły przy ul. Berylowej) nadzorował i odbierał inspektor nadzoru branży elektrycznej;
• podczas realizacji zadań dotyczących rewitalizacji Parku Ludowego oraz budowy szkoły przy ul. Berylowej zawarto trzy aneksy do umów o roboty budowlane, przez co Miasto nie naliczyło lub pozbawiło się prawa do naliczenia kar umownych w łącznej kwocie ponad 4,6 miliona złotych. W trakcie kontroli NIK wystawiono noty obciążeniowe na kwotę 26,4 tys. zł, a w wyniku realizacji wniosków pokontrolnych na kwotę 4,4 mln złotych.

W UM Zamość

• dwukrotnie wydatkowano środki finansowe na nadzór autorski sprawowany nad rozbudową Zamojskiego Domu Kultury. Miasto zawarło odrębną umowę o wartości 24,6 tys. zł na jego sprawowanie, pomimo, że było to obowiązkiem projektanta;
• nierzetelnie opisano przedmiot zamówienia na roboty budowlane dotyczącego remontu konserwatorskiego Akademii Zamojskiej oraz rozbudowy ZDK w Zamościu w postępowaniach przetargowych, co skutkowało w przypadku ZDK zakwalifikowaniem części robót o łącznej wartości 1,47 mln złotych, jako dodatkowe;
• podczas realizacji zadania dotyczącego przebudowy Domu Dziecka zlecono wykonanie części robót na działce, do której Miasto nie posiadało dokumentu potwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, co było niezgodne z art. 4 Prawa budowlanego.

W UM Puławy

• w zadaniach dotyczących budowy hali sportowej i przebudowy Domu Chemika kryteria oceny ofert w części dotyczącej „jakości” opisano w sposób niepozwalający na ustalenie zakresu wymagań zamawiającego oraz dokonanie oceny. Taki opis prowadził do naruszenia zasad przejrzystości oraz równego traktowania wykonawców, określonych w art. 7 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, a w przypadku przedsięwzięcia dotyczącego budowy hali o wartości 86,9296 mln zł, do wyboru innej oferty niż ta z najniższą ceną (84,1529 mln zł – różnica 2,7767 mln zł); 
• zakwalifikowano zamówienia na „System elektroakustyczny, inspicjenta i wideo” do Domu Chemika na kwotę ponad 6 milionów złotych jako roboty budowlane, a nie dostawy;
• nieprawidłowo wprowadzono zmiany do umów o roboty budowlane, co skutkowało poniesieniem wydatków w kwocie 606,6 tys. zł z naruszeniem zasad zawartych w art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych.

W UM Świdnik

• zapłacono 77,5 tys. zł za niewykonane w części opracowania projektowe. Umowa nie przewidywała możliwości zmniejszenia wynagrodzenia ryczałtowego w przypadku mniejszego zakresu zleconego opracowania projektowego;
• naruszono zasadę pisemności, o której mowa w art. 9 ust. 1 Prawa zamówień publicznych podczas wyboru wykonawcy zadania w trybie z wolnej ręki (po unieważnieniu przetargu nieograniczonego). Nie udokumentowano istotnych ustaleń mających wpływ na wysokość wynagrodzenia, które było wyższe o 48% (tj. o 16,76 mln zł) od wartości szacowanej. Procedura wyboru wykonawcy zadania trwała aż 202 dni.

Stwierdzono nieprawidłowości dotyczące dokonywania odbioru dokumentacji projektowej oraz kosztorysów inwestorskich bez przeprowadzenia rzetelnej analizy ich poprawności i sprawdzenia zgodności z przepisami prawa. Dotyczyło to sześciu inwestycji (budowy szkoły przy ul. Berylowej i rewitalizacji Parku Ludowego w Lublinie, rozbudowy Zamojskiego Domu Kultury i przebudowy Domu Dziecka w Zamościu, budowy Parku Avia w Świdniku i budowy hali sportowej w Puławach). W szczególności trzy odebrane dokumentacje, dotyczące budowy szkoły przy ul. Berylowej w Lublinie, rozbudowy ZDK i przebudowy Domu Dziecka w Zamościu były niezgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Urzędy uzyskały wymagane przepisami pozwolenia na budowę. W przypadku dwóch zadań realizowanych, tj. przebudowy Domu Dziecka w Zamościu oraz rewitalizacji Parku Ludowego w Lublinie nie uzyskano jednak ich zmiany, pomimo zmiany sposobu zagospodarowania terenu oraz zakresu prac objętych pozwoleniem wodnoprawnym.

Rozliczeń inwestycji dokonano prawidłowo, uwzględniając faktycznie wykonane roboty.

W skontrolowanych urzędach miast inwestorzy publiczni prawidłowo korzystali z uprawnień wynikających z gwarancji należytej jakości. Jedynie w UM Zamość stwierdzono nierzetelny nadzór nad realizacją przez wykonawców obowiązków w zakresie przeprowadzania przeglądów technicznych, serwisów i konserwacji wind, co skutkowało niegospodarnym poniesieniem wydatków w kwocie 19,8 tys. zł. Kwota ta została zwrócona przez wykonawców robót po zakończeniu kontroli NIK.

Wyniki kontroli przedstawiono w czterech wystąpieniach pokontrolnych, w których sformułowano ogółem 43 wnioski pokontrolne. Z informacji o sposobie wykonania wniosków pokontrolnych wynika, że zrealizowano 38 wniosków (88,3%), a pięć było w trakcie realizacji (11,6%).  Ponadto NIK skierowała wniosek do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o zainicjowanie czynności zmierzających do opracowania jednolitego wzoru umowy na dokumentację projektową, a do prezydentów/burmistrzów miast o wzmocnienie nadzoru nad przygotowaniem i realizacją inwestycji miejskich.

Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidłowości wyniosły 279,2 mln zł, z tego 205,7 mln zł wydatkowano z naruszeniem przepisów prawa.

NIK skierowała do prokuratury trzy zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa:

• po kontroli w UM Lublin dwa zawiadomienia, tj. zawiadomienie o czyny z art. 296 § 4 w zw. z art. 296 § 1 lub 3 Kodeksu karnego (w związku z zawarciem czterech aneksów do umów o roboty budowlane dla zadań dotyczących rewitalizacji Parku Ludowego oraz budowy szkoły przy ul. Berylowej i wyrządzenia szkody Miastu w łącznej kwocie 12,3 mln zł) oraz zawiadomienie o czyny z art. 231 § 1 Kodeksu karnego (dotyczące działania na szkodę Miasta Lublin przez rezygnację z dochodzenia kar umownych w łącznej kwocie 318 400 zł;
• po kontroli UM Puławy zawiadomienie o czyny z 296 § 1 Kodeksu karnego (w zakresie zawarcia dwóch aneksów do umowy o roboty budowlane na przebudowę Domu Chemika i wyrządzenia Miastu Puławy szkody w łącznej kwocie 486,6 tys. zł).

Ponadto NIK skierowała zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych w sprawie niedochodzenia przez Prezydenta Miasta Lublin należności Miasta od wykonawców przebudowy Zespołu Szkół Ekonomicznych im. A. i J. Vetterów oraz budowy szkoły przy ul. Berylowej w Lublinie w łącznej kwocie 233,4 tys. zł.