Najwyższa Izba Kontroli to organ podległy konstytucyjnie i ustawowo Sejmowi. Jednym z obowiązków NIK względem parlamentu jest dostarczanie wiedzy na temat stanu państwa. NIK robi to regularnie, przedkładając Sejmowi odpowiednie raporty i dokumenty.
Każdego roku dwa z nich dotyczą budżetu państwa. Jest to Analiza wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej oraz Opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów. W analizie znajduje się podsumowanie ok. 400 kontroli dotyczących wykonania budżetu, przeprowadzonych w ciągu kilku miesięcy przez Izbę. Audyt ten to zdecydowanie największe przedsięwzięcie kontrolne NIK. Inspektorzy wyruszają do ministerstw i innych instytucji już na początku stycznia. Analiza oraz wspomniana wyżej opinia uzupełniają sprawozdanie z wykonania budżetu państwa sporządzane przez Radę Ministrów i stanowią wraz z nim podstawę dla sejmowej oceny gospodarowania publicznymi pieniędzmi.
Trzeci z corocznie przedstawianych Sejmowi dokumentów to sprawozdanie z działalności Izby. Stanowi ono kompendium wiedzy na temat aktywności NIK w danym roku. Co zawiera? M.in. informacje o działalności kontrolnej, wykonaniu budżetu oraz syntetyczne wyniki najistotniejszych kontroli.
Druga grupa dokumentów przekazywanych regularnie Sejmowi to informacje o wynikach kontroli. Znajdują się wśród nich te, które zostały zlecone przez parlament lub na wniosek Prezydenta RP czy Premiera, oraz te, które zostały podjęte z własnej inicjatywy, a ich wyniki okazały się ważne dla sprawnego funkcjonowania państwa.
Izba ma także prawo składać do Sejmu wnioski o rozpatrzenie określonych problemów związanych z działalnością organów państwowych. Jaki jest cel takich wniosków? Mają one zwrócić uwagę parlamentu na problemy w funkcjonowaniu państwa, które zostały ujawnione dzięki kontrolom NIK. Jeśli po audycie Izba sformułuje zarzuty wobec najważniejszych w kraju urzędników, wówczas zobowiązana jest przedstawić je Sejmowi.
Nowelizacja Ustawy o NIK wprowadziła obowiązek przedkładania Sejmowi jeszcze jednego dokumentu - Analizy wykorzystania wynikających z kontroli wniosków w obszarze stanowienia prawa. Co to oznacza w praktyce? Wielokrotnie podczas kontroli inspektorzy napotykają na luki czy sprzeczności w obowiązującym prawie. Wskazują wówczas na konieczność zmiany przepisów. Analiza wniosków de lege ferenda składanych przez NIK da Sejmowi wiedzę, które z nich zostały wykorzystane.
