UE posiada jedne z najwyższych na świecie standardów w zakresie dobrostanu zwierząt, które obejmują przepisy dotyczące chowu, transportu i uboju zwierząt gospodarskich. W ramach wspólnej polityki rolnej (WPR) płatności dla rolników są uzależnione od zapewnienia minimalnego poziomu dobrostanu zwierząt, zaś w polityce rozwoju obszarów wiejskich przewidziano zachęty dla rolników do stosowania wyższych standardów. W ramach programów rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020 18 państw członkowskich przydzieliło 1,5 mld euro na płatności na rzecz dobrostanu zwierząt.
Mimo tak prowadzonej polityki obywatele Unii są coraz bardziej zaniepokojeni wpływem rolnictwa na dobrostan zwierząt oraz powiązanym oddziaływaniem na zdrowie publiczne i zdrowie zwierząt. W związku z tym Komisja opracowała dokumenty strategiczne w celu zapewnienia ram dla swoich działań w tym obszarze.
Cel, jakim jest promowanie dobrostanu zwierząt, stanowi jeden z priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020, a Europejski Trybunał Obrachunkowy zaobserwował dobre przykłady działań korzystnych dla zwierząt w państwach członkowskich, w których przeprowadził wizyty. Działanie „Dobrostan zwierząt” nie było jednak powszechnie stosowane.
Aby zweryfikować, w jaki sposób kontrolowany jest dobrostan zwierząt gospodarskich, oraz ocenić całościowe wdrożenie unijnej strategii na rzecz dobrostanu zwierząt, kontrolerzy przeprowadzili wizyty w pięciu państwach członkowskich: w Niemczech, we Francji, Włoszech, w Polsce i Rumunii. Na tej podstawie stwierdzili, że działania UE przyniosły sukcesy w części obszarów, ale nadal występują uchybienia, jeśli chodzi o spełnianie norm minimalnych.
Istnieją ponadto możliwości lepszej koordynacji z kontrolami przestrzegania zasady wzajemnej zgodności, a zasoby wspólnej polityki rolnej mogłyby być lepiej wykorzystywane w celu promowania wyższych standardów w zakresie dobrostanu zwierząt.
- Dobrostan zwierząt ma duże znaczenie dla obywateli Unii - powiedział podczas prezentacji raportu w NIK Janusz Wojciechowski, członek Europejskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialny za to sprawozdanie. - Komisja Europejska w proaktywny sposób uwzględnia obawy zainteresowanych stron, wciąż należy jednak zmniejszyć dystans między ambitnymi celami a wdrażaniem przepisów w praktyce.
Aby zapewnić przestrzeganie norm minimalnych, Komisja wydawała wytyczne, a także podejmowała działania w zakresie egzekwowania przepisów. Jej wysiłki przyniosły sukcesy w istotnych obszarach, w szczególności w zakresie grupowego utrzymania loch i zakazu stosowania klatek, które ograniczają swobodę ruchu kur niosek. Komisja i państwa członkowskie prowadziły prace nad wytycznymi, by zapewnić lepsze zrozumienie i przestrzeganie na większą skalę wymogów prawnych, oraz szeroko je rozpowszechniały. Skontrolowane państwa członkowskie co do zasady stosowały się do zaleceń Komisji, choć niekiedy zajmowało im to dużo czasu.
Kontrolerzy zwrócili też uwagę, że w niektórych obszarach nadal występują uchybienia. Tak jest zwłaszcza w przypadku rutynowego obcinania ogonów prosiętom, nieprzestrzegania przepisów w sprawie transportu dalekobieżnego i transportu zwierząt niezdolnych do podróży oraz stosowania nieodpowiednich procedur ogłuszania podczas uboju.
Kluczową rolę w tym względzie odgrywają systemy kontroli urzędowych stosowane w państwach członkowskich. Kontrolerzy zaobserwowali przypadki dobrych praktyk, w szczególności w odniesieniu do spójności kontroli urzędowych, ale stwierdzili jednocześnie, że należy położyć większy nacisk na obszary i podmioty branżowe, w przypadku których ryzyko niezgodności jest wyższe. Aby usprawnić zarządzanie polityką w zakresie dobrostanu zwierząt, państwa członkowskie mogłyby w lepszy sposób wykorzystywać informacje uzyskane w toku audytów wewnętrznych i za pośrednictwem skarg.
Zdaniem kontrolerów państwa członkowskie zasadniczo wdrożyły odpowiednie mechanizmy na potrzeby kontroli przestrzegania zasady wzajemnej zgodności związanych z dobrostanem zwierząt. Nie wykorzystano jednak jak dotąd wszystkich możliwości polepszenia ich koordynacji z kontrolami urzędowymi. Stwierdzono ponadto przypadki, w których kary nałożone przez agencje płatnicze nie były proporcjonalne do wagi nieprawidłowości.
Kontrolerzy sformułowali szereg zaleceń pod adresem Komisji Europejskiej mających na celu poprawę zarządzania polityką w zakresie dobrostanu zwierząt. Dotyczą one przede wszystkim strategicznych ram na rzecz dobrostanu zwierząt, bardziej skutecznego egzekwowania przepisów, opracowania wytycznych zapewniających przestrzeganie wymogów, wzmocnienia powiązań między systemem wzajemnej zgodności a dobrostanem zwierząt oraz podjęcia działań w celu lepszego uwzględnienia dobrostanu zwierząt w polityce rozwoju obszarów wiejskich.
Unijny sektor produkcji zwierzęcej stanowi 45 proc. całkowitej działalności rolniczej, a ponadto generuje produkcję o wartości 168 mld euro rocznie i zapewnia około 4 mln miejsc pracy. Sektory powiązane (przetwórstwo mleka i mięsa, pasze dla zwierząt gospodarskich) generują roczny obrót w wysokości około 400 mld euro. Konsekwentne stosowanie standardów w zakresie dobrostanu zwierząt pomaga w zapewnieniu równych warunków konkurencji w tych sektorach.
Według badania Parlamentu Europejskiego szacuje się, że w UE hodowanych jest 4,5 mld kurcząt, kur niosek i indyków oraz 330 mln krów, świń, kóz i owiec.
Sprawozdanie specjalne nr 31/2018 pt. „Dobrostan zwierząt w UE - zmniejszanie dystansu między ambitnymi celami a praktycznym wdrażaniem” jest dostępne na stronie internetowej Trybunału (eca.europa.eu) w 23 językach UE.
