Projekty poprawiające atrakcyjność Warmii i Mazur, finansowane z Regionalnego Programu Operacyjnego, realizowano na ogół prawidłowo i skutecznie. Przewidziano na nie 834 mln zł z Unii Europejskiej, z czego zakontraktowano 89 proc. Nieprawidłowości stwierdzone w dziewięciu gminach przy realizacji 16 projektów, w większości przypadków miały charakter formalny i nie wpływały na efekt końcowy. Jedynym beneficjentem, u którego nie wystąpiły żadne nieprawidłowości było miasto Lidzbark Warmiński.
Warmia i Mazury, to jeden z atrakcyjniejszych regionów turystycznych w kraju, głównie ze względu na jego walory kulturowe i przyrodnicze. Problemem jest jednak pogarszający się od wielu lat stan zabytków, a także zła infrastruktura, która uniemożliwia korzystanie z walorów regionu.
Dlatego samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, w ramach realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO), wsparł finansowo projekty dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego regionu oraz poprawy jego potencjału turystycznego. Na ten cel przewidziano 834 mln zł dofinansowania środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej, z których do końca 2019 r. zakontraktowano 89 proc.
NIK oceniła, czy środki RPO na realizację tych projektów wykorzystano prawidłowo i skutecznie. Kontrolę przeprowadzono w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego, wykonującym zadania instytucji zarządzającej RPO oraz w 10 urzędach gmin z terenu województwa warmińsko-mazurskiego, będących beneficjentami Programu.
W Urzędzie Marszałkowskim prawidłowo i rzetelnie wybrano projekty do dofinansowania.
Bez zarzutów wywiązywano się także z obowiązku bieżącego monitoringu i okresowych kontroli projektów objętych dofinansowaniem. Analizowano ich zaawansowanie rzeczowe i finansowe, m.in. na podstawie informacji otrzymywanych od beneficjentów we wnioskach o płatność. 13 proc. projektów, zgodnie z rocznym planem, skontrolowano w miejscu ich realizacji. Podejmowano także właściwe działania w przypadku stwierdzenia problemów we wdrażaniu projektów, a także egzekwowano od beneficjentów zwrot dofinansowania, gdy wydatki uznano za niekwalifikowalne. Do 31 grudnia 2019 r. zakończono realizację 117 projektów (48 proc. zawartych umów) o wartości 344 mln zł, w tym 231 mln zł dofinansowania.
W 10 gminach województwa warmińsko-mazurskiego skontrolowano łącznie realizację 20 projektów o wartości ogółem 90 mln zł, dofinansowanych środkami RPO w kwocie 50 mln zł.
Środki Programu przeznaczone na realizację skontrolowanych 20 projektów wykorzystano na ogół prawidłowo i osiągnięto planowane cele. Nieprawidłowości stwierdzono w dziewięciu gminach przy realizacji 16 projektów. Jednak w większości przypadków miały one charakter formalny i nie wpływały na osiągnięcie zakładanych efektów.
Istotne nieprawidłowości stwierdzono natomiast w pięciu gminach przy realizacji projektów o łącznej wartości ponad 17 mln zł, dofinansowanych w kwocie ponad 11 mln zł. Projekty te realizowane były przez gminę Bisztynek oraz miasta: Ełk, Giżycko, Górowo Iławeckie i Kętrzyn. Dotyczyły one przede wszystkim naruszenia postanowień umów o dofinansowanie projektów, głównie w zakresie realizacji finansowej projektu (miasto Ełk), a także udzielania zamówień publicznych (pozostałe cztery gminy). Nieprawidłowości te mogą skutkować uznaniem za niekwalifikowalne wydatków w kwocie 873 tys. zł i w związku z tym utratą dofinansowania w wysokości 647 tys. zł. Jedynym beneficjentem, u którego nie wystąpiły nieprawidłowości było miasto Lidzbark Warmiński.
Tylko jeden beneficjent nie był rzetelnie przygotowany do realizacji projektu. Miasto Kętrzyn nie uwzględniło w projekcie budowlanym renowacji zamku pełnego zakresu prac, pomimo iż wiedziano, że niektóre elementy tego budynku są w złym stanie technicznym. Zakres tych robót zlecono wykonawcy już na etapie realizacji zamówienia, zwiększając wartość projektu dodatkowo o 1 mln zł.
Jeżeli chodzi o finanse, to wszyscy beneficjenci zapewnili wkład własny, wydatkując do końca 2019 r. 91 proc. ogólnej wartości projektów. Nieprawidłowości w zakresie finansowym wystąpiły u dwóch beneficjentów, w tym głównie w mieście Ełk, które wypłaciło wykonawcy usługi ostatnią część wynagrodzenia - 48 tys. zł- , mimo że nie został wykonany przedmiot zamówienia (naprawa zabytkowego parowozu).
Do 31 grudnia 2019 r. gminy zakończyły realizację 15, spośród 20 skontrolowanych, projektów.
W związku z ustaleniami kontroli NIK skierowała:
- dwa zawiadomienia do prokuratury o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 231 § 1 KK (gminy miejskie: Ełk oraz Bartoszyce),
- dwa zawiadomienia do rzecznika dyscypliny finansów publicznych (gminy miejskie: Bartoszyce i Giżycko),
- powiadomienie, o którym mowa w art. 62a ust. 1 ustawy o NIK, do Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego w związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi w sześciu gminach, tj. miejsko-wiejskich Bisztynek i Nidzica oraz gminach miejskich Ełk, Giżycko, Górowo Iławeckie i Kętrzyn.
