Dyscyplina finansowa zobowiązuje wszystkie osoby dysponujące środkami publicznymi do przestrzegania żelaznych zasad. Każdy, kto je narusza, może być pociągnięty do odpowiedzialności. Kontrolerzy NIK, napotykający przypadki łamania przepisów, mają obowiązek złożenia zawiadomienia do właściwych instytucji. W tym przypadku jest to najczęściej odpowiedni rzecznik dyscypliny finansów publicznych.
Katalog naruszeń dyscypliny jest bardzo szeroki. Precyzuje go Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Jakie działania naruszają porządek finansowy? Np. niezgodne z przepisami umorzenie państwowych należności lub zaniechanie ich wyegzekwowania, nieprawidłowe rozliczanie dotacji czy udzielanie zamówień publicznych z pominięciem obowiązującego prawa.
Ponad 25 proc. zawiadomień NIK w sprawie złamania dyscypliny finansów publicznych dotyczy błędów w udzielaniu zamówień. Urzędnicy nie składają wymaganych oświadczeń, wybierają niezgodny z przepisami tryb zamówienia, wreszcie dokonują wyboru wykonawcy z pominięciem prawa. Równie liczne są zawiadomienia dotyczące złego zarządzania dotacjami. W tym przypadku najczęstszym błędem jest wydawanie pieniędzy niezgodnie z ich przeznaczeniem. Zdarza się również, że nie zostaje ustalona kwota podlegająca zwrotowi, a rozliczenie subwencji jest nieterminowe lub w ogóle go brak. Lista przyczyn, które prowadzą do zawiadomienia rzeczników dyscypliny finansów publicznych, jest jednak znacznie dłuższa. Obejmuje m.in. wszystkie te sytuacje, w których dochodziło do nieterminowego lub niepełnego egzekwowania kwot należnych Skarbowi Państwa.
W instytucjach kontrolowanych przez NIK zarzuty naruszenia dyscypliny stawiane były najczęściej kierownikom, ich zastępcom oraz głównym księgowym.
