Mieszkańcom osiedli trzech skontrolowanych gmin nie w każdym przypadku zapewniono sprawny i bezpieczny dojazd do swoich domów. Wynikało to z faktu, że gminy nie wypełniły wszystkich obowiązków związanych z utrzymaniem dróg lub nierzetelnie je wykonywały. Przykładowo: remonty nawierzchni były często prowizoryczne, nie zawsze przeprowadzano także kontrole stanu technicznego dróg. W konsekwencji niski standard wykonanych napraw oraz ogólny zły stan techniczny nawierzchni przekładał się na pogarszanie jakości i komfortu życia mieszkańców gmin.
Poznańska Delegatura NIK przeprowadziła w gminach Swarzędz, Mosina i Nowy Tomyśl kontrolę dotyczącą zapewnienia mieszkańcom sprawnego i bezpiecznego dojazdu do swoich posesji po drogach (ulicach) gminnych, w szczególności posiadających nawierzchnie nieutwardzone.
Nieefektywne utrzymanie części dróg
Wprawdzie samorządy lokalne dysponowały ograniczonymi środkami, aby sprostać wszystkim bieżącym potrzebom rozwoju infrastruktury drogowej, to jednak nie zwalniało ich to od skutecznej i efektywnej realizacji wyznaczonych zadań drogowych. Tymczasem podejmowane przez większość gmin (2 z 3) działania utrzymaniowe stanu dróg były nieefektywne. Ograniczały się one w głównej mierze do mechanicznego profilowania nawierzchni, bez usuwania przyczyn powstawania nierówności i podtopień. Zamiast więc poprawy stanu technicznego nawierzchni, a co za tym idzie również komfortu i bezpieczeństwa, to mieszkańcy w drodze do swoich posesji zmagali się z powstałymi zastoiskami wodnymi i nierównościami nawierzchni. Remonty dróg były często prowizoryczne i przyczyniały się do nietrwałej poprawy stanu nawierzchni, co ujawniły oględziny przeprowadzone przez NIK. Po dokonaniu w dwóch gminach profilowania, a następnie wystąpieniu opadów deszczu, stan nawierzchni drogi powracał do stanu poprzedniego.
W dodatku na żadnej z sieci dróg gminnych nie wprowadzano ograniczeń w ruchu ciężkich pojazdów, co mogło przyczyniać się do szybszego tempa degradacji ich nawierzchni. Nie przeprowadzano w gminach również kontroli masy pojazdów, pomimo że skutkiem obciążenia nawierzchni ruchem ciężkim, niedostosowanym do jej nośności, jest stopniowe narastanie jej uszkodzeń.
Wszyscy zarządcy dróg sprawowali nadzór nad robotami utrzymaniowymi na drogach gminnych, jednakże w jednej z gmin nie egzekwowano od wykonawców obowiązku przedłożenia wyników potwierdzających jakość zrealizowanych prac.
Gminy dysponując ograniczonym budżetem na utrzymanie dróg gminnych nie korzystały z możliwości nakładania na inwestorów obowiązku partycypacji w budowie dróg dojazdowych do realizowanych przez nich inwestycji. Tylko w jednej gminie zawarto taką umowę zobowiązującą inwestora do wybudowania 100 metrowego odcinka drogi z kanalizacją deszczową i oświetleniem.
Nierzetelne administrowanie siecią dróg gminnych
Zarządca dróg w jednej z gmin, wbrew obowiązującym przepisom, nie zapewnił przeprowadzania rocznych kontroli stanu technicznego wszystkich 578 podlegających mu dróg ani nie przeprowadził obowiązkowych kontroli pięcioletnich dla ponad 80% zarządzanych dróg. Kontrole te polegają na sprawdzeniu przydatności do użytkowania, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego. Z kolei zarządcy dróg w dwóch gminach nie zrealizowali wszystkich zaleceń wskazanych w protokołach okresowych kontroli stanu dróg.
W większości skontrolowanych gmin ewidencję dróg prowadzono nierzetelnie. W jednej z nich nie objęto nią wszystkich dróg i nie prowadzono dzienników objazdów dróg, w drugiej nie prowadzono dzienników oddzielnie dla każdej kategorii drogi, a wpisy nie odzwierciedlały rzeczywistego przebiegu kontroli. Przykładowo w jednej z gmin nie ustalono numerów ewidencyjnych dla ponad 26% ogółu dróg.
Żaden z kontrolowanych zarządców dróg nie opracował projektów planów rozwoju gminnej sieci drogowej. Skutkowało to m.in. tym, że w dwóch inwestycjach gminnych Starosta Poznański, przy wydawaniu zezwolenia na realizację inwestycji drogowej stwierdził niezgodności sporządzanej dokumentacji projektowej dróg z ustaleniami obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przełożyło się to na opóźnienie w uzyskaniu tego zezwolenia i tym samym na przesunięcie rozpoczęcia realizacji inwestycji.
Wnioski
W związku z wynikami kontroli, NIK sformułowała wnioski m.in. o podjęcie działań zmierzających do zapewnienia trwalszych efektów utrzymania dróg, w tym wymagania przedłożenia badań jakości wykonanych prac, rzetelne oszacowanie potrzeb materiałowych zamawiającego, związanych z utrzymaniem dróg nieutwardzonych. Zalecono również zapewnienie przeprowadzenia kontroli okresowych stanu technicznego dróg, realizację wszystkich zaleceń pokontrolnych, rzetelne i kompletne prowadzenie ewidencji dróg wraz z nadaniem wymaganej numeracji dróg, opracowanie i aktualizację planów rozwoju sieci drogowej, a także niezwłoczne przekazywanie ich organom właściwym w sprawie sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego.
Zawiadomienia
Delegatura NIK w Poznaniu skierowała zawiadomienie do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego o popełnieniu wykroczenia przez Burmistrza Miasta i Gminy Swarzędz, polegającego na zaniechaniu przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego dróg gminnych, na podstawie Prawa budowlanego.
