Prokuratura Krajowa, przed zakupem na potrzeby swojej siedziby nieruchomości przy ul. Postępu 3 w Warszawie, nie dokonała wiarygodnej oceny jej stanu technicznego oraz rzetelnego oszacowania wysokości nakładów, koniecznych do poniesienia na jej przebudowę i dostosowanie do swoich potrzeb.
W efekcie, decyzję o zakupie podjęto z naruszeniem zasady dokonywania wydatków w sposób celowy, oszczędny i pozwalający na uzyskiwanie najlepszych efektów z poniesionych nakładów. Planowanie przebudowy i jej realizacja odbywały się bez należytej staranności w zakresie organizacji nadzoru, a następnie sposobu jego pełnienia nad kluczowymi uczestnikami procesu budowlanego, pomimo, że była to strategiczna inwestycja dla Prokuratury, o istotnym znaczeniu publicznym, wysokiej złożoności rzeczowej i znacznej wartości finansowej.
Ponad czterokrotny wzrost kosztów z 15 mln zł do 76,1 mln zł na dostosowanie zakupionej nieruchomości do potrzeb Prokuratury Krajowej oraz przekroczenie terminu zakończenia inwestycji z I kwartału 2019 roku na I kwartał 2020 roku, zaledwie rok po zakupie skłoniło Prokuratora Krajowego do zbadania możliwości jego przekazania lub sprzedaży. Wysoce niepokojące jest również, że pomimo zakończenia generalnej przebudowy w 2020 roku, na którą wydatkowano 76,1 mln zł, już w 2022 roku niektóre elementy/ instalacje były w złym stanie technicznym.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Prokuratura Krajowa do 28 grudnia 2017 r. nie dysponowała własną siedzibą i wynajmowała pomieszczenia Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz użytkowała pomieszczenia udostępnione przez Ministra Obrony Narodowej i oddane w trwały zarząd przez Ministra Skarbu Państwa. Prokurator Krajowy, po analizie informacji o dostępnych nieruchomościach, znajdujących się w zasobie nieruchomości skarbu państwa oraz ofert sprzedaży dostępnych na rynku komercyjnym, nabył na rynku wtórnym zabudowaną nieruchomość przy ul. Postępu 3 w Warszawie. Decyzję o zakupie podjął, pomimo braku wiarygodnej oceny stanu technicznego nieruchomości oraz rzetelnego oszacowania nakładów koniecznych do poniesienia na jej dostosowanie do potrzeb Prokuratury Krajowej. Z uwagi na brak ofert, Prokuratura odstąpiła od zlecenia dokonania wstępnej oceny stanu technicznego nieruchomości specjalistom, a powierzyła te zadania pracownikom Prokuratury Krajowej, którzy nie posiadali do tego wymaganych uprawnień. Tym samym Prokuratura Krajowa nie dysponowała rzetelnymi informacjami o sprawności instalacji i urządzeń zamontowanych w nabytych budynkach.
Szacunek nakładów koniecznych do przystosowania zakupionych budynków do potrzeb Prokuratury Krajowej opierał się na nierealnych założeniach, bowiem planowane koszty wzrosły ponad czterokrotnie z 15 mln zł do 76,1 mln zł. Kontrola wykazała, że wartość kosztorysowa inwestycji została ustalona nierzetelnie, przez co zaniżono faktyczne nakłady dostosowania budynków do potrzeb Prokuratury Krajowej. Program inwestycji nie spełniał natomiast swej roli, nie mógł być bowiem dla Ministra Sprawiedliwości merytoryczną podstawą do podjęcia decyzji o jej finansowaniu, a następnie do rzetelnego zaplanowania jej realizacji.
Większość prac remontowych zlecono - z wyłączeniem stosowania przepisów obowiązującej wówczas ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych - na podstawie art. 4d pkt 8, Przywięziennemu Zakładowi Pracy Mazowieckiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Mazovia”. Należy przy tym podkreślić, że faktyczne wykonanie prac „Mazovia” zleciła trzem podwykonawcom, wyłonionym po przeprowadzeniu postępowań w trybie przetargów nieograniczonych, z którymi miała zawarte umowy ramowe. W ocenie ówczesnego kierownictwa „Mazovii”, podmiot ten nie posiadał sprzętu do realizacji takiej inwestycji, dysponował jedynie potencjałem podwykonawców, kadrą managerską oraz pracownikami zajmującymi się nadzorem nad osadzonymi, którzy realizowali proste prace budowlane. Za realizację umów zleconych przez „Mazovię” podwykonawcom, Prokuratura zapłaciła 29,5 mln zł, tj. o 3,7 mln zł więcej, niż koszty poniesione przez „Mazovię”, które zamknęły się kwotą 25,8 mln zł, z czego zaledwie 103,2 tys. zł stanowiły koszty robót zrealizowanych samodzielnie przez osoby pozbawione wolności.
Kontrola wykazała, poza wyżej wymienionymi, łącznie 17 nieprawidłowości, wśród których najistotniejsze dotyczyły:
- nierzetelnego sprawowania nadzoru nad realizacją zadań przez nadzór autorski, inwestora zastępczego oraz koordynatora, w szczególności brak reakcji na nierzetelne wykonywanie przez nich zobowiązań, mimo szczególnej odpowiedzialności ciążącej na tych podmiotach w procesie budowlanym i wymagającej ich systematycznego zaangażowania w realizację powierzonych zadań, z uwzględnieniem konieczności czynnej współpracy w ramach posiedzeń komisji i narad technicznych;
- zaniechania kompleksowego remontu dachu w ramach inwestycji, mimo posiadania wiedzy o uszkodzeniach w jego powierzchni (m.in. z: przeglądów okresowych stanu technicznego, raportów miesięcznych inwestora zastępczego oraz informacji przekazywanych na naradach koordynacyjnych), co było niecelowe z punktu widzenia sztuki budowlanej;
- odbioru 22 października 2019 r. bez uwag robót budowlanych dotyczących wzmocnienia belkami HEA200 stropu w pomieszczeniu archiwum, mimo że w późniejszym okresie wykonawca umowy na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, polegających na wzmocnieniu konstrukcji podłogi w archiwum, zakwestionował instalację tych belek;
- niecelowego i niegospodarnego wydatkowania 955,7 tys. zł na przygotowanie i remont pomieszczeń biurowych, użytkowanych przez Prokuraturę Krajową w 2017 roku, po podjęciu decyzji o przeniesieniu Prokuratury do nowej siedziby przy ul. Postępu 3;
- dokonania, wbrew art. 144 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, istotnych zmian umowy na pełnienie funkcji nadzoru inwestorskiego;
- zaniechania ustalenia, dochodzenia i doprowadzenia do przedawnienia kar umownych w łącznej wysokości 296 tys. zł;
- nieegzekwowania przeglądów gwarancyjnych i serwisów wynikających z umów na roboty remontowo-budowlane;
- wypłacenia wynagrodzenia w kwocie 490,4 tys. zł bez sporządzenia wymaganego harmonogramu płatności oraz nienależnego wynagrodzenia w kwocie 19,6 tys. zł, za realizację czynności nieuwzględnionej umową.
Mając na uwadze stwierdzone nieprawidłowości, NIK sformułowała wnioski pokontrolne, obligujące Prokuraturę Krajową w szczególności do dokonywania przed zakupem wiarygodnej oceny stanu nabywanych nieruchomości i rzetelnego oszacowania wielkości nakładów koniecznych do remontu oraz gospodarnego dysponowania środkami publicznymi poprzez: [1] wypłacanie wynagrodzenia wykonawcom zgodnie z postanowieniami umów oraz za faktycznie i rzetelnie zrealizowane usługi, [2] dokonywanie istotnych zmian postanowień umownych, zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych, a także [3] ustalanie i dochodzenie należnych kar umownych.
