Używanie przymusu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi – kolizja ustaw

W państwach demokratycznych wolność osobista podlega ochronie prawnej. Jej ograniczenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ochrony wymagają inne dobra, np. bezpieczeństwo lub porządek publiczny, zdrowie albo wolności i prawa innych osób. Do kolizji między wolnością osobistą a tymi dobrami może dojść z powodu niebezpiecznego zachowania osób z zaburzeniami psychicznymi. Dlatego polski ustawodawca wprowadził przepisy pozwalające na podejmowanie interwencji w takiej sytuacji. Tej problematyce poświęcono ustawę o ochronie zdrowia psychicznego, która w art. 18-18f reguluje procedury i kompetencje osób stosujących przymus. Wobec funkcjonariuszy Policji i innych służb porządkowych znajduje natomiast zastosowanie ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, przewidująca odmienne środki i określająca zasady ich użycia. Występuje zatem kolizja między tymi aktami prawnymi. W artykule wskazano sporne obszary i zaproponowano zmiany legislacyjne. Omówiono też możliwość powołania się przez funkcjonariusza publicznego na konstrukcję stanu wyższej konieczności.

ABSTRACT

Constraints Applied to Persons with Mental Disorders – Conflicting Legal Acts

In democratic states of law, personal freedom is legally protected, and in Poland it is guaranteed in the constitution. Limitations on freedom are allowed only in exceptional cases, when it necessary to protect other valuable interests. Limitations can be justified on the basis of the need to protect safety or public order, health or freedom, and the rights of other persons. A collision between freedom and such interests can occur in the case of dangerous behaviours of persons with mental disorders. That is why the Polish legislator has introduced legal norms that allow for interference in such a situation. The issue is discussed in the act on the protection of mental health which in Articles 18–18f regulates the binding procedures and the competence of persons who apply constraints. However, the act on direct coercive measures and firearms is binding for officers of the police and other services, which provides for different coercive measures and sets forth the rules for their application. Therefore a collision occurs between these two acts of law. In their article, the authors present the colliding areas and propose ways to solve the issues stemming from these collisions. The possibility for an officer to refer to the state of necessity has been also discussed.

Key words: mental, direct constraint, mental disorders, principle of proportionality, officer